آموزش طراحي معماري مسكوني مبتني بر قابليت‌هاي محيطي

پيشينه و اهداف: با توجه به گسترش مكاني محتوايي حوزه هاي دانش، توجه به رويكردهاي نو در آموزش، با تأكيد بر فرصت ‌ها و محدوديت ‌ها، ضروري است. بنابراين، در اين مقاله ارائۀ الگوي آموزشي مناسب با رويكرد قابليت محيطي (شامل ويژگي‌هاي محيطي و خصوصيات فيزيكي، فرهنگي، رفتاري و ادراكي كاربران) در سطوح مختلف، در آموزش طراحي مجموعه هاي مسكوني مورد نظر است. پژوهش هاي انجام گرفته در اين باره در دو موضوع آموزش معماري مسكوني و قابليت هاي محيطي قابل بررسي هستند. در اين راستا هدف مقاله، بررسي مباني آموزش معماري با رويكرد قابليت‌ محيطي و حد مطلوب ارتباط محيط و انسان در فضاي مسكوني و ارائۀ الگوي عملياتي در برنامه ريزي آموزشي درس طراحي معماري مسكوني است. در حقيقت واكاوي معيارهاي بنيادين طراحي مجموعه هاي مسكوني در مقولۀ آموزش معماري با تمركز بر ارتقاء كيفي اين فضاها، معطوف به ابعاد پايداري در اين تحقيق مورد نظر است. روش‌ها‌: اين تحقيق بر حسب هدف، كاربردي و بر حسب نحوۀ گردآوري داده ها، توصيفي، از نوع پس رويدادي (علي مقايسه‌اي) است. در مرحلۀ اول تحقيق، به روش كيفي و توصيفي به بررسي و جمع آوري مؤلفه هاي اثرگذار بر آموزش معماري در طراحي مجموعه هاي مسكوني به كمك منابع كتابخانه اي و ميداني و مصاحبۀ ساختار نايافته با متخصصان پرداخته شد. ابزار تحقيق در اين مرحله، پرسش‌نامه مستخرج از مدل اوليه است و مصاحبه با متخصصان به كمك مقياس ليكرت انجام شد كه شامل شش عامل 1 عوامل محيطي 2عوامل فردي 3 برنامه‌ريزي آموزشي 4 پي‌سي‌كي آموزش 5 پي سي كي مدرس 6 عوامل دروني و بيروني است كه در دو مرحله با هدف بالا بردن روايي صوري(تأييد پرسش‌نامه توسط متخصصان) و پايايي پژوهش صورت گرفت. جامعۀ آماري شامل خبرگان و متخصصان در دو حوزۀ مدرسان دانشگاه و دست اندركاران طراحي معماري مسكوني بودند. روش نمونه‌گيري به دليل حفظ اصل جامعيت و رعايت تنوع جامعه، به‌صورت هدفمند انتخاب شده است. مرحلۀ دوم تحقيق در جهت انجام كار محاسباتي و آماري تحقيق، به لحاظ هدف تبيين و پيش‌بيني؛ به كشف متغيرها به كمك ابزار تحليل عاملي پرداخته شد. سپس رتبه‌بندي عامل هاي كشف شدۀ موثر بر آموزش معماري مسكوني انجام گرفت. يافته‌ها: نتايج به‌دست آمدۀ آمار توصيفي پرسش شوندگان از هر دو جنس خانم و آقا با تحصيلات كارشناسي ارشد و دكترا و شغل هيأت علمي، مدرسان دانشگاه و دست‌اندركاران معماري مسكوني، در سه بازۀ سني كمتر از 40 سال، 40 تا60 سال و 60 سال به بالا مي‌باشد. يافته ها نشان داد هرشش عامل بر آموزش معماري اثرگذارند. از ميان تمام اين مؤلفه ها پي سي كي آموزش و عوامل محيطي بيشترين تأثير را داراست. نتيجه‌گيري: براساس مطالعات انجام شده و نتايج مطالعات آماري، الگويي جامع و عملياتي براي برنامه ريزي آموزش طراحي معماري مسكوني تدوين شد. در اين الگو، تي پي سي كي و مؤلفه هاي محيطي (شامل طراحي نور، طراحي رنگ، رفتار قلمرو پايي، تهويه، تجهيزات محيطي، امنيت و احترام به محيط) به‌عنوان موثرترين مؤلفه هاي عامل محيطي در آموزش معماري مسكوني مطرح شدند. همچنين با توجه به تأكيد بر تعامل مدرس و دانشجو و نقش راهنما بودن مربي و تسهيل گري مدرس در نوع روش آموزش، ويژگي مهم اين الگو، محوريت مؤلفه هاي ياد شده در سه حوزۀ ياد دهنده (مدرس)، يادگيرنده (دانشجو) و محيط است.