نگاهي نقادانه به نظريۀ بخت اخلاقي برنارد ويليامز

برنارد ويليامز با جعل اصطلاح «بخت ‌اخلاقي» در پي آن بود تا در تقابل با اين ادعا كه ارزش اخلاقي مستقل از اوضاع و احوال خارجي و از جمله بخت است، بر اين ادعا و انگاره تاكيد كند كه ارزش‌ها و داوري‌هاي اخلاقي - تا حد زيادي - منوط و مبتني بر بخت‌اند. در زندگي روزمرّه، چه‌بسا عاملان اخلاقي به سبب انجام اعمال و ارتكاب رفتارهايي نكوهش يا تحسين شوند ‌كه نسبت به آنها - دست‌كم به شكل كامل - كنترلي نداشته‌اند. در واقع، اين نكوهش‌ها / تحسين‌ها تا اندازه‌اي به پيامدهاي خير يا شوم / شرّي گره خورده‌اند كه به سبب بخت سعيد يا سياه افراد برايشان حاصل شده است و اين‌جاست كه پاي بخت ‌اخلاقي به ميان مي آيد. مسئلۀ بخت ‌اخلاقي از اين منظر با مسئوليت اخلاقي نيز ارتباطي تنگاتنگ مي‌يابد و اين مسئله را پررنگ تر مي‌سازد كه چرا در برخي مواقع قضاوت‌هاي ما بر امور خارج از اراده فاعل تعلق مي‌گيرد. در اين مقاله ضمن طرح و تبيين رويكرد و نظريۀ ويليامز در باب بخت اخلاقي، به بررسي ونقد آن پرداخته شده است.

Bernard Williams introduced the notion of ‘moral luck’ to emphasize that the moral value is not independent of external circumstances, including luck; rather they are, to a great extent, dependent on luck. In ordinary lives, moral agents may well be praised or blamed because of doing things over which they do not have, at least complete, control. Indeed, these praises or blames are tied with good or bad consequences of the action that agents are lucky or unlucky to face. This is where moral luck comes into play. The problem of moral luck is interlocked with the problem of moral responsibility, highlighting the question that if according to the common sense, moral judgment should only be made about things under the control of the agent (the principle of control), then why do we sometimes judge on the basis of things outside the control of the agent? The problem will be more significant if we have an eye to the claim of evolutionary ethics, because if we are committed to the principle of control, no moral judgment can be valid. In this paper, I will illuminate and examine Williams’ approach to moral luck.