بررسي كاربست اخلاق فضيلت در تربيت اخلاقي؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

يكي از نگراني‌هاي مشترك در ميان مدافعان اخلاق فضيلت ارسطويي‌‌، پرداختن به مسئلهٔ منش انسان‌هاست. اين مسئله كه در دو قرن گذشته، به طور خاص ‌‌مورد مداقهٔ پژوهشگران حوزهٔ تعليم و تربيت بوده‌‌، پس از احياي اخلاق فضيلت ـ در دههٔ 1950 ـ به‌سوي كاربست عملي رويكردهاي فضيلت‌محور در تربيت اخلاقي، پيش رفته است. از آن زمان تا كنون‌‌، چالش‌هاي جديدي در برابر اخلاق متكي به منش يا اخلاق فضيلت‌محور به وجود آمده كه عمدهٔ آن‌ها از سوي طرفداران اخلاق مراقبت و موقعيت‌گرايان مطرح شده‌اند و عموماً خودِ وجود منش و به‌طور ضمني فضيلت‌‌، زير سؤال مي‌رود. در اين مقاله، به روشي تحليلي و انتقادي مي‌كوشيم تا نخست‌‌، ميزان‌ جدّي بودن اين چالش‌ها را بررسي كنيم و سپس به اين مسئله مي‌پردازيم كه آيا بر مبناي فهم ارسطويي كه فضيلت را نيازمند حكمت عملي مي‌داند، ارائهٔ الگويي از يك انسان حكيم‌‌، مي‌تواند هدفي دست‌يافتني و معقول براي تربيت اخلاقي افراد جامعه وبه‌ويژه كودكان و نوجوانان، باشد؟ و اگر چنين نباشد‌‌، هدف از تربيت اخلاقيِ فضيلت‌محور چه خواهد بود؟ واكاوي ماهيت اين هدف و جايگاه آن در سيماي كلي زندگي انسان امروز‌‌، همراه با تبييني از شيوه‌هايي مؤثر در رشد عامل فضيلت‌مند‌‌، از ديگر مباحث مطرح شده در اين مقاله هستند.

A common concern among advocates of Aristotelian virtue ethics is the problem of human character. The problem was particularly scrutinized by researchers of education in the last two centuries, and after the revival of virtue ethics in 1950s, it evolved into practical application of virtue-based approaches to moral training. Since then, character-based or virtue ethics faced new challenges mainly from advocates of care ethics and contextualists. They generally take the existence of character, and virtue for that matter, into question. In this paper, I begin by a consideration of how serious these challenges are through an analytic and critical method, and then I deal with the question: given the Aristotelian requirement of practical wisdom for virtue, is it an achievable goal to present a sage as a role-model for moral training of people in the society, particularly children and teenagers? If not, what is the purpose of virtue-based moral training? This paper is concerned with an inquiry into the nature and place of this goal in the human life today, together with an account of effective methods of training virtuous agents.