ملاحظات اخلاقي در باب مسئوليت اجتماعي سازمان؛ بازخواني و نقد ديدگاه‌ ميلتون فريدمن

در بسياري از منابع و متون اخلاق مديريت و سازمان بر مفهوم «مسئوليت اجتماعي سازمان» تكيه و تأكيد شده است و از نظر بسياري‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، آموزش و ترويج اين مفهوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، هم مي‌تواند مشكلات رفتاري و ساختاري سازمان را برطرف كند و هم مي‌تواند قدرت پاسخ‌گويي سازمان را در مقابل شكايات مردم و نظارت‌هاي مقامات و سازمان‌هاي نظارت‌كننده افزايش و ارتقاء بخشد. البته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بر سر كارآمدي و فوايد به‌كارگيري اين تعبير و مفهوم اتفاق‌نظر وجود ندارد. سرسخت‌ترين مخالف به‌كارگيري اين مفهوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ميلتون فريدمن - از تأثيرگذارترين اقتصاددان معاصر - است. اين مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، به تبيين و نقد ديدگاه‌ فريدمن دربارۀ «مسئوليت اجتماعي سازمان» اختصاص يافته است. در اين راستا و براي فهم دقيق ديدگاه فريدمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، با استفاده از روش توصيفي و با استناد به مصاحبه‌ مجله نيويورك تايمز با او - به تبيين و تحليل نقطه نظرات او در اين باره پرداخته شده و در ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، و در مقام نقد - با بهره‌گيري از روش تفسيري۔انتقادي و با رويكردي كاركردگرايانه و نه مبنا‌گرايانه - اين نتيجه حاصل شده است كه جدا از نقدهاي وارد بر مباني ليبراليستي فريدمن و نقدهايي كه بر بعضي انگيزه‌خواني‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، خَلط مبحث‌ها و سوگيري‌هاي او مي‌توان وارد كرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تأكيدات او بر حذف نظارت‌هاي بيروني و آمرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تا اندازه‌اي قابل فهم و از نظر اخلاقي قابل تأييد است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ولي اصرار او بر حذف كلي اين نظارت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، به توقع خودْ‌نظارتي يا نظارت دروني سازمان‌ها بر خود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌غير واقع‌بينانه است.

The “social responsibility of organizations” figures prominently in many sources of management and organization ethics, and for many, this might solve behavioral and structural problems of organizations, as it might enhance its accountability to people’s complaints and higher supervisions. There is no consensus, however, over the efficiency and advantages of this concept. The most adamant opponent of the notion is Milton Friedman—a highly influential contemporary economist. This paper is devoted to an account and critique of Friedman’s view of the “social responsibility of organizations.” In order to have a more precise understanding of Friedman’s view, I deploy the descriptive method and draw on his interview with New York Times to account for his views, and then I begin my criticism by deploying the exegetical-critical method with a functionalist, rather than a foundationalist, approach. I conclude that, regardless of objections to Friedman’s liberalist foundations and critiques of certain motivations, confusions, and biases, it might be pointed out that his emphasis on elimination of external authoritative supervisions is understandable and acceptable to some extent, but his insistence on total elimination of such supervisions on the expectation of self-supervision or internal super-vision is not realistic.