ابن خلدون و مهدويت

No Title

ابن خلدون كه سير فرهنگ و تمدن اسلامي از صدر اسلام تا عصر نخست وزيري خود در دولت حفصيان را در مقدمه دسته بندي و باجزئيات فرهنگ و تمدن اسلامي را در گستره شرقي و غربي جهان اسلام نقد كرده است . از وجوه اهميت مقدمه توجه به جريان هاي سياسي و اجتماعي و فرهنگي مذهبي جهان اسلام است كه سير آن ها رادنبا ل كرده است . جريان هاي سياسي و مذهبي و كلامي غرب جهان اسلام( آندلس ، مغرب و افريقيه)و شما ل آفريقا كه او خود از نزديك ان هار ا مشاهده مي كرد و در متن برخي از آن ها قرار داشت ، از جمله او نخست وزير دولتي بود كه با شعار مهدويت روي كار آمد از جمله مباحث مقدمه كه در اين پژوهش گزارش شده است ، ابن خلدون ومسئله مهدويت است . اهميت پژوهش در اين است كه در منطقه اي مهدويت را نقد كرده است كه سابقه چند ادعاي مهدويت كه منجر به تاسيس دولت شد دارد . دولت فاطميان و دولت مرابطين و دولت موحدين و جانشين آن ها حفصيان از نمادهاي مهدويت استفاده كردند و هنوز نمادهاي مهدويت ( المهدي امامنا ) روي مسكوكات ان ها وجود دارد. قبر ابن تومرت بزرگترين مدعي سازمان يافته مهدويت كه دولت تاسيس كرد در تينمل ،اطراف پايتخت او مراكش زيارتگاه است . سخن ابن خلدون در مورد مهدويت مرجعيت روايي دارد و شهرت روايي احاديث مهدويت در غرب اسلامي بويژه شمال آفريقا را نشان مي دهد . مسئله پژوهش توجه به مواضع متناقض ابن خلدون است و فرضيه پژوهش اينكه علي رغم شهرت مهدويت و جايگاه اصيل ان در فرهنگ عمومي و خواص در غرب اسلامي بويژه شمال افريقا ، جريان دولتي بسيار گسترده اي دولتي به مقابله گسترده با ان برخاست و مواضع ابن خلدون با توجه به اثار گسترده اين جريان قدرتمند و ثروتمند مخالف كه ابن خلدون در اخرين دوره فعاليت سياسي اداري عمر خود سمت نخست وزير مماليك را داشت ، قابل توجيه و بررسي است . موضع اصلي ابن خلدون اين است كه او پيش از ورود به بحث پيرامون احاديث مهدويت; عقيده به ظهور مردي از اهل بيت را عقيده كافه اهل اسلام در طول تاريخ دانسته است و مي نويسد : «اعلم ان المشهور بين الكافه من اهل الاسلام علي ممر الاعصار انه لابد في آخر الزمان من ظهور رجل من اهل البيت يويد الدين و يظهر العدل ويتبعه المسلمون و سيتولي علي الممالك الاسلاميه و يسمي بالمهدي و يكون خروج الدجال و مابعده من اشراط الساعه الثابته في الصحيح...». به هر شكل ابن خلدون چه از مثبتين عقيده به مهدي و يا ازمنكرين ظهور مهدي باشد ، متن نوشته هاي او به شكل حداقل دلالت اشكار بر اصالت اعتقاد به مهدويت و جايگاه طبيعبي ان در فرهنگ وتمدن غرب اسلامي و شمال افريقا دارد كه در لايه هاي ضخيم انكار و عنادو ابرهاي ضخيم و تيره در شب ديجور قرار گرفته است . پژوهش حاضر تدوين وتحليل جديد پژوهش هاي پيشين مولف بر اساس طيف گسترده اي از مآخذ و مصادر غرب اسلامي در مسئله مهدي و مهدويت از جمله مهدويت در غرب اسلامي و كتاب تاريخ تشيع ( 1383/ 1385 )است كه در آن بيش از هزار سال سير تاريخي جريان مهدويت در غرب اسلامي و شمال آفريقا به عنوان بزرگترين جريان سياسي اجتماعي و فرهنگي شما ل آفريقا بررسي شده ، آمده است ، انديشه مهدويت از مفاهيم موثر قرآني، روايي، كلامي، سياسي و از اركان تاريخ اسلام است كه در فرهنگ و تمدن اسلامي و بحران فراگير و مستمر جهان اسلام، جايگاه ويژه اي داشته است. پژوهش نشان مي دهد متن احاديث مهدوي معاضد و مويد به دلايل و مدارك متعدد عقلي و نقلي و تاريخ و شهرت علمايي محدثين بزرگ در شرق و غرب جهان اسلام است و تلاش در زمينه مخدوش كردن اسناد آن ها بيهود ه و متناقض است . زيرا ساير علماي مغربي احاديث مربوط به مهدي را با اسناد متعدد كه در سند آن ها هيچ فرد ضعيف وجود ندارد ، در مجوعه هايي براي نقض اشكار انتقادات رجالي ابن خلدون اورده اند و تلاش رجالي ابن خلدون ، از شيوه علمي ، دانش رجال بيرون است و به اغراض سياسي بر مي گردد.

No abstract