پايش تغييرات تپه‌هاي ماسه‌اي با تحليل تصاوير ماهواره‌اي و داده‌هاي ايستگاه بادسنجي نمونه‌ پژوهش: محدوده‌ ريگ زهك در شرق دشت سيستان

تپه‌هاي ماسه‌اي به‌مثابه‌ يكي از لندفرم‌هاي مناطق بياباني ايران وسعت زيادي از بخش‌هاي اين مناطق را دربرگرفته است. شناخت موقعيت، رفتار و ماهيت تپه‌هاي ماسه‌اي و شناسايي محل‌هاي برداشت، حمل و رسوب‌گذاري اين لندفرم‌ها به دليل مشكلات عديده‌اي كه براي محيط زيست انساني داشته، ضروري است. در اين پژوهش مطالعه‌ الگوي گسترش و توسعه‌ تپه‌هاي ماسه‌اي در سطح ريگ زهك در شرق دشت سيستان در دو بخش انجام شده است؛ در بخش اول به‌منظور بررسي تغييرات محدوده‌ تپه‌هاي ماسه‌اي از دو تصوير ماهواره‌اي سري LandSat7 مربوط به سال 2001 (ETM) و Landsat 8 مربوط به سال 2019 و براي بررسي روند تغييرات و جابه‌جايي‌ها از تصاوير گوگل‌ارث منطقه مربوط به سال‌هاي اخير (2006، 2018) استفاده شد؛ در بخش دوم براي آگاهي از وضعيت بادهاي فعال و الگوي حركت آنها، داده‌هاي ايستگاه بادسنجي ارزيابي شد. نتيجه‌ بررسي تپه‌ها در بخش‌هاي مختلف سطح ريگ نشان‌دهنده‌ جابه‌جايي با روند شمال غربي جنوب شرقي است. اين نتيجه با نتايج تحليل داده‌هاي جهت الگوي باد همخواني و مطابقت داشته است؛ اما ميانگين مقدار جابه‌جايي 53/1 متر در سال براي بازه‌ زماني 12ساله (2006 تا 2018) با نتايج داده‌هاي ايستگاه بادسنجي زابل كه مقدار حمل ماسه را بيش از 300 تن در متر براي يك سال نشان مي‌دهد و بررسي روند تغييرات سرعت باد در اين ايستگاه همخواني نداشته است. اين موضوع نشان‌دهنده‌ اين واقعيت است كه حداكثر اين مقدار حاصل‌شده به پيش از تثبيت تپه‌هاي ماسه‌هاي فعال مربوط بوده است؛ علاوه بر اين ماسه‌هاي روان در سطح زمين و مستقل از تپه‌هاي ماسه‌اي حركت مي‌كنند كه با تصاوير قابل اندازه‌گيري نيستند.