اثر الگوي استقرار قطعات سنگي سطحي بر فرايندهاي فرسايش خاك در شرايط شبيه‌سازي شده

سطوح وسيعي از خاك حوزه‌ هاي آبخيز با مقدار قابل ملاحظه ‌اي از سنگ و سنگ ريزه پوشيده شده‌ است كه اين پوشش مي ‌تواند در زمان وقوع بارش و رواناب، اثر مهمي بر فرايندهاي فرسايش خاك، توليد رسوب و نفوذ داشته باشد. اما اثر الگوي قرارگيري اين سطوح نفوذناپذير بر پديده ‌ي فرسايش خاك چندان شناخته شده نيست. در پژوهش حاضر با استفاده از پلات ‌هاي فرسايشي و شبيه ‌ساز باران مستقر در آزمايشگاه دانشگاه تربت ‌حيدريه، اثر سطوح نفوذناپذير سنگي شامل شاهد 0، 10، 15 و 20 درصد پوشش سطح پلات بررسي شد. اين امر در سه حالت قرارگيري سطحي، نيمه‌مدفون و مدفون ‌شده و در سه تكرار (در مجموع 30 پلات) صورت گرفت. پلات ها با شيب ثابت 9 درصد، به مدت 10 دقيقه در معرض بارشي با شدت 1.4 ميلي متر بر دقيقه قرار گرفت و پس از هر رخداد بارش، مقادير حجم رواناب، وزن رسوب، غلظت رسوب، ضريب رواناب و ميزان نفوذ به دست آمد. تغييرات مكاني رسوب در سطح پلات ها نيز توسط زبري سنج ليزري، قبل و پس از هر شبيه‌ سازي در مقاطع مختلف برداشت و مقايسه شد. نتايج نشان داد با افزايش درصد قطعات‌سنگي در حالت سطحي، ميزان رسوب توليد و ميزان نفوذ، افزايش و ميزان حجم رواناب توليدي كاهش مي يابد. در صورتي ‌كه قطعات ‌سنگي به صورت مدفون قرار گرفته باشند، ميزان رسوب و حجم رواناب توليدي، افزايش و ميزان نفوذ كاهش مي يابد، اما اثرات اصلي و متقابل تيمارها بر فرايندهاي فرسايش خاك معنادار نبود. در نهايت، طبق نتايج آزمون مقايسه‌ ي داده ‌هاي قبل و بعد ـ كه توسط زبري سنج صورت گرفت ـ در هر تيمار، بين اين دو گروه اختلاف معناداري به دست آمد كه اين اختلاف، با توجه به بررسي تغييرات نيمرخ سطحي تهيه ‌شده توسط زبري سنج ليزري از پلات ها، ناشي از دو عامل افت سطح پلات يا جابه ‌جايي مقطعي رسوبات در سطح پلات بود.