زمين‌شيمي و سنگ‌زايي روانه‌هاي آلكالي‌اليوين‌بازالت كواترنري قزلحصار (شمال‌خاوري همدان، ايران)

اليوين‌بازالت‌هاي كواترنري قزلحصار در 2 كيلومتري جنوب‌باختري روستاي قزلحصار، 60 كيلومتري شمال‌خاوري شهر همدان و در ‌پهنه‌ زمين‌شناسي و زمين‌ساختي سنندجسيرجان رخنمون دارند. اين سنگ‌ها به‌صورت روانه‌هاي افقي تيره به ضخامت نزديك به 20 متر روي نهشته‌هاي كواترنري جاي گرفته‌اند. فنوكريست‌هاي آنها از اليوين و كلينوپيروكسن‌هاي غالباً شكل‌دار تشكيل شده‌اند. خميره‌ سنگ دربردارنده‌ شيشه، لوسيت، نفلين و ميكروليت‌هاي پيروكسن ‌است. در اين سنگ‌ها بافت‌هاي پورفيري، ويتروفيري و گلومروپورفيري رايج هستند. بازالت‌هاي قزلحصار تحت‌اشباع از سيليس هستند و ‌سرشت آلكالن دارند. ديوپسيد، هماتيت، انورتيت، آلبيت، ارتوكلاز، ±هيپرستن، ±اليوين، ±نفلين و ±كوارتز از كاني‌هاي نورم بازالت‌هاي قزلحصار هستند. در الگوهاي بهنجارشده‌ عنصرهاي خاكي كمياب، غني‌شدگي از عنصرهاي خاكي كمياب سبك (LREEs) نسبت به عنصرهاي خاكي كمياب سنگين (HREEs) ديده مي‌شود. ميزان تفكيك ميان عنصرهاي خاكي كمياب سبك و عنصرهاي خاكي كمياب سنگين (43/43 05/37 LaN/YbN=) آنها كمابيش بالاست. در اين سنگ‌ها، عنصرهاي با قدرت ميدان بالا (HFSE) مانند Nb، Ta، Zr، Ti و P و عنصر Rb آنومالي منفي و عنصرهاي ليتوفيل بزرگ يون (LILE) مانند Pb و Ba و برخي عنصرهاي ديگر مانند Th، La، Ce، Nd و Sm آنومالي مثبت دارند. ويژگي‌هاي زمين‌شيميايي روانه‌هاي آتشفشاني قزلحصار و پارامترهاي عنصرهاي كمياب آنها مانند Nb∆ نشان مي‌دهد ماگماي اين سنگ‌ها از ذوب‌بخشي درجه پايين يك منبع گوشته‌اي گارنت‌دار غني‌شده خاستگاه گرفته‌اند و فرايند تبلوربخشي در ‌سرشت زمين‌شيميايي آنها نقش داشته ‌است. اين سنگ‌ها ويژگي‌هاي بازالت‌هاي آلكالن درون‌صفحه‌اي قاره‌اي را دارند.