مينرال‏‏‌شيمي، كاني‏‏‌شناسي و رفتار عنصرهاي كمياب و خاكي كمياب تورمالين در پگماتيت‏‏‌هاي ناحيه‌ تاشينا (شمال سركان، استان همدان)

ناحيه‌ تاشينا به‌عنوان بخشي از پهنه‌ ماگمايي دگرگوني سنندج سيرجان در ده كيلومتري شمال شهر سركان و در دامنه‌ جنوبي كوه گاوبار جاي دارد. مهم‌ترين واحد زمين‏‏‌شناسي، گرانيت پورفيروييدي به سن ژوراسيك مياني است. تورمالين به‏‏‌صورت توده‏‏‌اي همراه با پگماتيت‏‏‌ها و به‌صورت رگه‏‏‌هاي كوارتز تورمالين درون گرانوديوريت‏‏‌ها ديده مي‏‏‌شود. تورمالين‏‏‌هاي توده‏‏‌اي در پگماتيت‏‏‌ها به‌صورت كروي و بيضوي، كشيده و شعاعي ديده مي‌شود و گاهي مقدار آن به اندازه‏‏‌اي است كه مي‏‏‌تواند از نوع تورمالينيت باشد. در مقياس ميكروسكوپي، تورمالين‏‏‌هاي توده‏‏‌اي به‏‏‌صورت قهوه‏‏‌اي سبز، گاهي با رنگ تداخلي (اينترفرانس) بسيار شديد و تورمالين‏‏‌هاي رگه‏‏‌اي از نوع قهوه‏‏‌اي سبز و آبي (اينديكوليت) هستند. اينديكوليت مربوط به فاز تأخيري تورمالين و جديدتر از تورمالين‏‏‌هاي قهوه‏‏‌اي سبز است. برپايه‌ داده‌هاي تجزيه‌ كاني تورمالين با ريزكاو الكتروني و نمودارهاي گوناگون، تورمالين‏‏‌هايِ اين ناحيه آهن‏‏‌دار و از نوع شورل هستند. تورمالين درون پگماتيت بيشتر قليايي با گرايش به سمت جايگاه خالي و تورمالينِ رگه‏‏‌هاي كوارتز تورمالين از نوع جايگاه خالي هستند. شكل‌داربودن و نبود منطقه‏‏‌بندي شيميايي، بالابودن مقدار Al و Fe/Fe+Mg، نقصان در جايگاه X تورمالين‏‏‌‏‏‌ها و فراواني تورمالين در سنگ ميزبان گرانيتوييدي فقير از Li نشان‌دهنده‌ ماگمايي‌بودن خاستگاه تورمالين‏‏‌ها و غني‏‏‌شدگي آنها از ‏‏‌B است. برپايه‌ تجزيه‌هاي زمين‏‏‌شيميايي، وجود بي‏‏‌هنجاري منفي Ba، Eu، Nb و Sr در نمونه‏‏‌هاي منطقه و جدايش پلاژيوكلاز و پتاسيم‌‌فلدسپار، عامل مهمي در تحول ماگمايي سنگ‏‏‌هاي منطقه به‌شمار مي‌رود. بررسي‌هاي انجام‌شده نشان‏‏‌دهنده‌ سازگاري خوب ميان نتايج بررسي‌هاي سنگ‌نگاري، شيمي عنصرهاي كمياب و خاكي كمياب هستند.