ارزيابي ردپاي آب مجازي محصولات زراعي، دامي و نهاده‌هاي مصرفي كشاورزي (مطالعه موردي: استان قم)

مديريت منابع آب در مناطق خشك و نيمه خشك به خصوص در بخش كشاورزي بسيار مهم مي باشد. مطابق بيلان آب استان قم در حدود 90 درصد از منابع آب در اين منطقه در بخش كشاورزي مصرف مي گردد. در اين مطالعه ردپاي آب مجازي محصولات زراعي، دامي و نهاده هاي مصرفي در بخش كشاورزي به منظور كاهش فشار و حفظ منابع آبي موجود مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. در بخش زراعي با استفاده از نرم افزار NETWAT نياز آبي گياهان محاسبه و با استفاده از فرمول مكانن و هوكسترا كه در سال 2010 ارائه شده است، ردپاي آب مجازي محصولات زراعي در ميانگين ده ساله محاسبه شد. نتايج نشان داد كه به دليل پايين بودن راندمان سامانه آبياري حجم ردپاي آب سفيد كه به تلفات آبياري اشاره دارد در محصولات استان بسيار بالا تخمين زده شد، سهم ردپاي آب سفيد در محصولات جو، گندم، يونجه، پياز، گوجه فرنگي، خربزه و ذرت به ترتيب برابر 55 درصد، 49 درصد، 48 درصد، 51 درصد، 46 درصد، 54 درصد و 37.5 درصد از سهم كل ردپاي آب محاسبه شده است. همچنين ردپاي آب سبز به دليل كمبود ميزان بارش در استان قم بسيار ناچيز برآورد شد. ردپاي آب سبز در محصولات جو و گندم نسبت به ساير محصولات بيشتر بود كه علت اين امر همپوشاني فصل كشت و بارندگي بوده است، سهم ردپاي آب سبز در محصول جو 12 درصد و در گندم برابر 11 درصد از سهم كل ردپاي آب بود. در بخش دامي، ردپاي آب در مشتقات دام و طيور با استفاده از روش هوكسترا و مكانن، 2010 محاسبه و با متوسط ردپاي آب در كشورهاي مختلف مقايسه شد. نتايج در بخش دامي نشان داد كه ردپاي آب مجازي در توليد گوشت قرمز و شير به ترتيب 39 متر مكعب بر كيلوگرم و 2.42 متر مكعب بر ليتر تخمين زده شد. همچنين ردپاي آب مجازي در گوشت مرغ و تخم مرغ به ترتيب 7.4 و 4.34 متر مكعب بر كيلوگرم محاسبه شد. در بخش نهاده هاي مصرفي، ردپاي آب در كود (ازته، فسفاته، پتاسه و ساير كودها) براي اولين بار مورد توجه قرار گرفت. در بخش نهاده هاي مصرفي، ردپاي آب مجازي در كود توليدي برخي از محصولات با استفاده از اطلاعات پرسشنامه محاسبه شد. نتايج نشان مي دهد كه مجموع ردپاي آب مجازي كود مصرفي براي توليد محصولات گندم، جو، پنبه و يونجه به ترتيب 2.62، 1.19، 1.07 و 2.54 متر مكعب بر كيلوگرم تخمين زده شد. سهم كودهاي ازته در توليد محصول گندم، يونجه، پنبه و جو به ترتيب 54، 59، 68 و 60 درصد از سهم ردپاي آب كل در كود مصرفي را تشكيل مي دهد.