برآورد محدوده جريان رهاسازي بهينه از سد جاميشان با در نظر گرفتن نياز آب اكولوژيكي مطلوب براي حفظ پتانسيل زيستگاه رودخانه دينور

حفظ رژيم طبيعي جريان براي نگهداري سلامت اكوسيستم رودخانه، ضروري است. يكي از مهم‌ترين و در عين حال پيچيده‌ترين موضوعات در مديريت حوضه آبخيز، تجزيه و تحليل نياز آبي محيط اكولوژيكي با پيوند چرخه هيدرولوژيكي و فرآيندهاي هيدروديناميكي با فرآيندهاي اكولوژيكي آبزيان رودخانه، است. در اين مطالعه، به منظور تعيين مقدار جريان رهاسازي از سد جاميشان با بررسي نياز آبي اكولوژيكي رودخانه دينور در استان كرمانشاه با روش‌هاي هيدرولوژيكي تنانت، روش توزيع سالانه و تگزاس بر اساس آمار هيدرولوژيكي ايستگاه‌هاي هيدرومتري در طول دوره آماري 38 ساله (1398-1360)، مدل شبيه‌سازي هيدرومورفواكولوژيكي هيدروديناميكي مطلوبيت زيستگاه (River2D) نيز مورد استفاده قرار گرفت و مطابق با آن يك روش طبقه‌بندي جديد رژيم جريان اكولوژيكي با توجه به شاخص‌هاي اكوهيدروليكي مطلوبيت زيستگاه (عمق آب، سرعت جريان و بستر)، در نظر گرفته شد. همچنين در مدل اكوهيدروليكي River2D، ميزان مطلوبيت زيستگاه در دسترس گونه ماهي هدف، در محدوده 10 تا 200 درصد ميانگين جريان سالانه، مورد بررسي قرار گرفت. بر پايه نتايج حاصله، نياز آبي اكولوژيكي برآورد شده رودخانه دينور با تركيب روش‌هاي مختلف، در طول سال متفاوت بوده و بر اين اساس، براي حفظ شرايط مطلوب و حفاظت از اجزاي اكوسيستم و زيستگاه جوامع بيولوژيكي، محدوده رژيم جريان موردنياز براي تأمين پتانسيل اكولوژيكي زيستگاه بين 0.17 تا 3.71 مترمكعب برثانيه به ترتيب در ماه مهر و فروردين، با ميانگين دبي سالانه زيستي 1.38 مترمكعب بر ثانيه (معادل 88.9 درصد جريان طبيعي رودخانه) بايستي در داخل رودخانه دينور و پايين دست سد جاميشان، برقرار باشد. همچنين مقايسه ميزان تخصيص آب براي تأمين نياز آبي اكولوژيكي قابل قبول با روش‌ تنانت در رودخانه مورد مطالعه (0.3 متر مكعب برثانيه) نشان داد، كمبود جريان در فصول تابستان (جريان طبيعي رودخانه كمتر از نياز آبي اكولوژيكي است) مشاهده مي‌شود. در نهايت اين نتيجه به عمل آمد كه روش‌هاي ديگر تأمين نياز آبي اكولوژيكي (تگزاس و شبيه‌سازي زيستگاه به ترتيب با مقادير 0.89 و 1.38 مترمكعب بر ثانيه)، مقادير بالاتر از 30 درصد ميانگين جريان سالانه را فراهم مي‌كند، كه محافظت بهتر جريان را براي زيستگاه‌ رودخانه فراهم مي‌كنند. شايان ذكر است، با تأمين عمق آب و سرعت جريان مناسب، ميزان فضاي مطلوب زيستگاهي و نيازهاي اكولوژيكي آبزيان در رودخانه دينور با در نظر گرفتن همبستگي لازم بين مشخصه‌هاي هيدرومورفواكولوژيكي، اكوهيدروليكي و هيدرولوژيكي طي فعاليت‌هاي زيستي آبزيان فراهم شده و از اين منظر مدل‌سازي اكوهيدروديناميكي زيستگاه آبزيان مي‌تواند نقش مهم و بارزي در مديريت اكوسيستمي و تنظيم جريان درون رودخانه‌اي ايفا نمايد.