ارزيابي مباني نظري حق بر مجازات‌نشدن در حقوق كيفري

آبشخور اصلي حق بر مجازات‌نشدنْ مشرب فكري طرفداران فردگرايي و حقوق طبيعي است. اين حق مقوله‌اي نوظهور و محل مناقشۀ بسيار فراوان در ميان فيلسوفان حقوق كيفري است. اوصاف چندبُعدي و مبهم‌بودن «حق» و «مجازات» دامنۀ مناقشۀ مزبور را فراخ‌تر كرده است. اين مقاله، از رهگذر روش توصيفي‌تحليلي (مطالعۀ كتابخانه‌اي)، ضمن ارائۀ مفهوم و تعريف حق بر مجازات‌نشدن، برخي از مباني مهم فلسفي و جرم‌شناختي حق موصوف را بررسي و تحليل مي‌كند. يافته‌هاي پژوهش حاكي از اين است كه حق بر مجازات‌نشدن در زمرۀ حقوق پيشيني، طبيعي و بنيادين آدمي و از نوع «حق‌ادعاي منفي مقيد» است. كرامت انساني، اصول فلسفي ضرر (منع اضرار به غير) و مزاحمت به‌عنوان مباني فلسفي و نظريه‌هاي فشار، راديكال (انتقادي) و برچسب‌زني از جمله مباني جرم‌شناختي شكل‌گيري اين حق‌اند كه پشتوانه‌هاي فلسفي آن را با ارجاع به تحقيقات ديگر در علوم اجتماعي فهم‌پذيرتر و پذيرفتني‌تر كرده‌ است. بديهي است كه التفات به مفهوم و مباني حق بر مجازات‌نشدن به صرفه‌جويي معقول در حقوق كيفري در هر دو حوزۀ جرم‌انگاري و كيفردهي مي‌انجامد.