مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي ديدگاه فقهي قصاص در حقوق شهروندي اسلامي

چكيده فارسي :

در دين مبين اسلام و آيات و روايات منقول از ائمه (عليهم السلام) افراد جامعه به عنوان عضوي از يك اجتماع داراي حق حيات بوده اند و سلب كننده ي آن بايد با مجازات رو به رو شود. يكي از شيوه هاي مجازات افراد سلب كننده حيات و يا وارده كننده ي آسيب و صدمه به اعضاي بدن انسان قصاص است. قصاص يكي از احكام كيفري در اسلام است كه قرآن آن را مايه حيات جامعه مي داند و هم چنين تشريع حكم قصاص براي جلوگيري از انتقام هاي دور از عدالت و جرأت يافتن جنايتكاران در قتل يا ضرب و جرح شهروندان، وضع شده است. حيات اجتماعي سالم شهروندان به عنوان حقي از حقوق آنان در گرو وجود امنيت و آسايش عمومي و رعايت حقوق و تكاليف متقابل است و آسايش عمومي، در گرو حفظ اصول و اركان يك حيات اجتماعي است. حكم قصاص براي محافظت ركن مهم جامعه، يعني جان افراد، در برابر جنايت كاران وضع شده است كه از قبل از پيروزي انقلاب تا كنون با تغيير و تحولاتي مواجه بوده است به اين صورت كه پيش از انقلاب اسلامي در حقوق موضوعه ايران بحث قصاص وجود نداشت اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن سال 1357 قوانين و مواد مربوط به قصاص وارد قوانين موضوعه شد و در سالهاي 1361 و 1370تغييراتي در اين قوانين رخ داد و نهايتا آخرين تغييرات در اين قوانين در سال 1392 مصوب شدند. بنابراين در پژوهش حاضر سعي بر آن شده است كه ابتدائا به تعريف و تبيين معنايي واژگان كليدي موضوع حاضر پرداخته و با بررسي مستندات فقهي جواز قصاص در حقوق اسلام به مشروعيت و عقلانيت اين حكم پي برده و سپس مواد قانوني موجود در قانون مجازات اسلامي تبيين گردد و در پايان پيوند فقهي و حقوقي قصاص با حقوق شهروندي مورد بررسي قرار گيرد. در پژوهش حاضر از روش توصيفي-كتابخانه اي و نهايتا براي دستيابي به نتيجه از روش تحليلي استفاده شده است.