پارادايم سفرنامه، رحله حج مغربي ، مقابله صليبي با كاركرد طبيعي آن ها

هر سفر يكي از پديده هاي اجتماعي با كاركرد ذهني است و سفر با ذهنيت و ساختاربخشي به ذهن نسبت مستقيم دارد . يكي از اسفار مذهبي و اجتماعي كه هويت تاريخي آن به صورت پارادايمي در تاريخ ملل اسلامي و مسيحي ثبت شده است ، پارادايم سفر حج با انبوه مهاجران است . تاريخنگاري اين پديده قرون وسطي منجر به پيدايش سبك رحله نگاري بوسيله دانشمندان و علماي غرب اسلامي شد . ساختارهاي ذهني سفرنامه و رحله حج علمي، اموزشي ، اخلاقي، رفتار‌شناسي انسان حرم ، شد رحال ، حج ، زيارت ، درك مكان مقدس است و از منابع شناخت وعرفان موثر در دفع انحرافات فرقه اي ساختارشكن در جهان معاصر است . كاركرد طبيعي آن ها درك مكان مقدس بوسيله توسل و ندبه و نمادها ي مذهبي وشعاير و ذكر ومناسك است كه فرهنگ مغرب در ابتداي رحلات حجازيه است . زيارتگاه ادريس درشمال و مقبره صحابي پيامبر ابو زمعه بلوي در جنوب مغرب بزرگ نماد الگو هاي ذهني سفرنامه هاي مغربي است اما اين ساختارها در شهرهاي هدف مكه و مدينه و در ميانه مسير در مصر وشامات بوسيله آنارشي فرق ساختار شكن محجور وهم سو با اقدامات صليبي براي از بين بردن كاركرد طبيعي حج است . اين سفرنامه ها اسناد فرهنگ زيارت با ساختار هاي ذهني يادشده است .در حالي كه فرهنگ زيارت موجب هم گرايي بيشتر ملل اسلامي است تضعيف آن هم سو با اهداف بلند مدت صليبي براي مكان مقدس و خدشه در مباني نظري حج اسلامي بوسيله فرقه حاكم در حرمين است .مسئله تاريخي قطع حج از بيت المقدس چندين قرن است كه با جرياني ازاقدامات نظامي و فرهنگي دولت هاي صليبي براي باز كردن آن وتضعيف ساختارهاي ذهني حج و زيارت در رحلات حجازي از مغرب و اندلس همراه شده است . فرضيه ضرورت تحقيق به روش ميان رشته اي سفرنامه هاي حج مغربي درعلوم انساني براي استحكام وبازيافت حافظه ملل اسلامي در مورد درك حقيقت سياسي اجماعي حج و زيارت است. انگيزه ديني جنگ هاي صلببي گه مانند جهاد اسلامي از متافيزيك يكساني برخوردار بود ، در جنگ اول صليبي (1905-1099 ) با تصرف اورشليم محقق شد و تا حدودي مهاجرت ديني به قصد درك مكان مقدس از اروپا به سوي اورشليم اغاز شد اما اين سفرهاي زائران مسيحي منجر به بر قراري حج مسيحي نشد و درمقابل شد رحال علماي غرب اسلامي د ر كنار جهاد شدت گرفت و رحله و ركب حج مغربي عامل پيوند معنوي شرق و غرب جهان اسلام شد و تهاجم صليبي را كه دراندلس در حال پيشروي بود در مغرب بزرگ عربي متوقف ساخت. هم سويي حج و جهاد در سواحل مديترانه غربي نقش استراتژكي دراستقرار و بقاي فرهنگ اسلامي داشته است ، شكست نهايي جنگ هاي صليبي در سرزمين هاي مقد س مسير حج مغاربه براي عبور از شامات هموار شد وسراسر مديترانه شرقي وغربي درحوزه قدرت راه دريايي حج قرار گرفت . پژوهش بخشي از تحقيقات مولف در غرب اسلامي در مورد شيوه اي از تاريخنگاري مغربي به صورت رحله نويسي از سال 1378 است كه در كتاب تاريخ تشيع در اسپانيا و مقاله پيدايش تاريخ نگاري در غرب اسلامي و در كتاب مدخل تاريخ غرب اسلامي و در كتاب پارادايم رحله غرب اسلامي منتشرشده است . گزاره هاي تاريخي رحله در اين پژوهش با تحليل تاريخي و انتقادي بررسي و براساس الگوي ذهني كه سفرنامه در فرهنگ مردم ايجاد مي كند، دسته بندي و معرفي شده است. در واقع سفرنامه ها ي مغربي گزارشي از كاركرد ذهني اجتماعي پديده اي سياسي-اجتماعي در رفتار مردم غرب اسلامي است كه هم زمان با جهاددر اين منطقه در تعيين سرنوشت ژئوپليتيكي منطقه نقش اساسي داشته است و در جريان بوده است . .و اين كه قطع حج مسيحي از اورشليم زمينه استفاده از اين پارادايم ژئو پليتيكي حج را از دنياي مسيحيت در قلب سرزمين هاي شرقي سلب كرد و حتي جنگ هاي دويست ساله صليبي(1095-1291)هم نتوانست اين وضعيت پايدار كاركرد طبيعي سفر هاي فصلي حج را بزاي جوامع غرب مسيحي بازسازي كند و مقابله با تضعيف كاركرد طبيعي پارادايم رحله حج اسلامي پس از نبرد هاي صليبي همچنان ادامه پيدا كرده است.

no abstract