مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي روند مولانا پژوهي در افغانستان

چكيده فارسي :

عشق به مولانا جلال الدين محمد بلخي و آثار او در تار و پود مردم افغانستان تنيده شده است. عشقي روحاني كه ريشه‌ در باورها، اعتقادات مذهبي و زندگي روزمره‌ي مردمان اين سرزمين دارد. هدف تحقيق حاضر كشف و بررسي ريشه‌هاي عقيدتي مردم افغانستان در مورد مولانا و ثبت آثار به چاپ رسيده‌ از جانب نويسندگان و پژوهشگران اين سرزمين در قالب كتاب‌، مقاله، ترجمه و پايان نامه‌هاي دوره‌ي كارشناسي،كارشناسي ارشد و رساله‌هاي مقطع دكترا به شيوه‌اي نظام‌مند، با در نظرگيري نوعيت آثار و سير زماني آن‌هاست. نتايج حاكي از آن است كه مولاناپژوهي در افغانستان پيش از سال 1300 خورشيدي منحصر به زندگينامه نويسي، شرح و تفسير مثنوي معنوي بوده است. اما با آغاز تحقيقات از جانب استاد خليل الله خليلي و چاپ كتاب(ني نامه) در سال 1325 ه‍ . ش راه براي تحقيق و تأليف كتاب و مقاله به شكل مدرن براي ساير مولاناپژوهان افغان باز شد. اين پژوهش‌ها با رويكردهاي توصيفي، توصيفي- تحليلي، تاريخي، تطبيقي و مورد‌كارانه بوده‌اند. از آثار به نشر رسيده پيرامون موضوعات مرتبط با مولانا 25.71% به زندگينامه نويسي، 27.85% به موضوعات مرتبط با مثنوي و 46.42% به موضوعات عمومي و جديد پرداخته‌اند. 10% منابع مورد استفاده در اين پژوهش‌ها، منابع داخلي، 69% منابع ايراني، 1.96 فيصد منابع تركي، 10% منابع هندي، 2.25% منابع اروپايي، 2.82% آثار خود مولانا و فيصدي اندكي به منابع تاجيكستاني و آمريكايي اختصاص يافته است. اين موضوع بيانگر تاثيرپذيري مولاناپژوهان افغاني از مولاناپژوهان ايراني و ترجمه‌هاي آنان به دليل نزديكي جغرافيايي، مشتركات فرهنگي، اعتقادي، تاريخي و مهم‌تر از همه زباني است كه محققين افغان را بي نياز به ترجمه و دشواري‌هاي آن ساخته است. (رساله‌ي سپهسالار) اثر فريدون بن احمد سپهسالار ترجمه‌ي سيد محمود علي چاپ هند و سعيد نفيسي چاپ تهران، (مناقب العارفين) اثر شمس الدين احمد افلاكي تصحيح تحسين يازيجي و ترجمه‌ي توفيق سبحاني، (مولانا جلال الدين، زندگاني، فلسفه، آثار و گزيده‌اي از آنها) اثر عبدالباقي گولپينارلي و ترجمه‌ي توفيق سبحاني و (شكوه شمس) اثر آنه ماري شيمل و ترجمه‌ي حسن لاهوتي از پُر استفاده‌ترين منابع خارجي در تحقيقات محققين افغانستاني هستند.