بازخواني رمان بوف كور از منظر فرديت يافتگي و سه گاني

هر زندگي، محقق ساختن يك «كُل»، يعني محقق ساختن «خويشتن» است. اين تحقق، در روان‌شناسي يونگ، «تفرد» ناميده مي‌شود. يونگ با تكيه بر «چنين گفت زرتشت نيچه»، به مفاهيمي چون ناخودآگاه روان و كهن‌الگوهاي «سايه»، «آنيماي مثبت»، «آنيماي منفي»، «مادر جهان اسفل» و «پير فرزانه» پرداخته‌است و از اين رهگذر، مفهوم «فرديت» يا رسيدن به مرتبۀ «انسان» كامل را شرح داده‌است. «تفرد» يا فرديت (Individuation)، فرايندي است كه در آن، «من» (Ego) به عنوان مركز خودآگاهي به «خود» (Self) كه دروني‌ترين بخش ناخودآگاهي است، منتقل مي‌شود. در اين فرايند، سويه‌هاي گوناگون شخصيت به شناخت و سازگاري با يكديگر رسيده‌است و سرانجام، خودآگاهي با ناخودآگاهي هماهنگ مي‌شود. اين فرايند در بوف كور هدايت اتفاق مي‌افتد. روايت بوف كور، منعكس‌كنندۀ حركتِ انسانِ در جست‌وجويِ رسيدن به فرديت است كه به شكل دو سفر واقعي و نمادين راوي نمايش داده مي‌شود. در اين جستار، تلاش شده‌است تا ضمن نمادگشايي از تصويرهاي داستان، چگونگي ارتباط متن با ايدۀ «اَبَرمرد نيچه» واكاويده شود. بررسي نقش سگاني و جلوۀ آن در بوف كور و پيوند آن با فرديت‌يافتگي در نظريۀ يونگ، از ديگر اهداف مقالۀ حاضر است. مهم‌ترين نتيجۀ حاصل از پژوهش پيش رو، اين است كه خواننده درمي‌يابد هدايت به چه شيوه از نمادهاي متعددي چون دختر اثيري، لكاته، پيرمرد يوگي، سرو، نيلوفر، ري، بنارس، اعداد و ديگر نمادها براي اشاره به ريشه‌هاي دو تمدن كهن هند و ايران بهره گرفته‌است. همچنين، او نشان مي‌دهد كه راوي بوف كور، برابرنهاد انسان ازلي‌ـ ابدي در نظريۀ نيچه است كه در دايرۀ هستي اسير است و يك زندگي را در مكان‌ها و زمان‌هاي مختلف تكرار مي‌كند. اين انسان واحد كه در متن بوف كور، در صورت‌هاي نمادين و متعدد «پيرمرد خنزرپنزري»، «راوي»، «پيرمرد يوگي»، «نعش‌كش»، «عمو»، «دختر اثيري»، «لكاته»، «مادر لكاته»، «دايه» و... ظاهر مي‌شود، سايه‌هاي راوي (انساني ازلي‌ـ ابدي) است كه در چهره‌هاي مختلف و زمان‌هاي مختلف زندگي كرده، تلاش مي‌كند با سويه‌هاي مختلف وجود خود آشتي كند. به‌علاوه، راوي بوف كور، قصد دارد با غلبه بر سايه‌هاي پست وجودش، به فرديتي برسد كه در نظريۀ يونگ به آن اشاره شده‌است. نشان دادن شكست راوي در تلاش براي رسيدن به فرديت، سرانجامِ روايت بوف كور است.