طبقه‌بندي الگوهاي گردش جوي روزانه در خاورميانه و ايران

الگوهاي گردش جوي نقش اصلي در رخداد پديده هاي محيطي به ويژه در مناطق معتدله دارند. اين الگوها سبب ايجاد دوره هاي مرطوب يا خشك مي شوند. طبقه بندي الگوهاي گردش جوي روزانه و شناسايي مراكز فعاليت آن ها در نواحي مختلف ايران در برنامه ريزي ها موثر است. در تحقيق حاضر از تحليل مولفه هاي اصلي و خوشه بندي به منظور طبقه بندي الگوهاي گردش جوي روزانه استفاده شد. ميانگين روزانه ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكال و فشار سطح دريا طي دوره 2019-1990 در تفكيك °5/0 از ECMWF استخراج شد. محدوده انتخابي شامل 8281 نقطه از E°65-20 و N°55-10، خاورميانه و ايران را مي پوشاند. در تحليل مولفه هاي اصلي نقاط وابسته به هم ادغام و ابعاد ماتريس كاهش داده شد، به طوري كه 9 مولفه اصلي باقي ماند. از آرايه S براي شناسايي تيپ هاي هوا و از خوشه بنديK-Means براي طبقه بندي تيپ هاي هواي روزانه استفاده گرديد. همه روزها (10957 روز) به هيجده گروه تقسيم بندي شدند. نقشه هاي تركيبي فشار سطح زمين و ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكال و توزيع ماهانه تغييرپذيري الگوها به دست آمد. واگرايي شار رطوبت در هر الگو محاسبه و تحليل شد. نتايج نشان داد كه فراواني الگوهاي 1، 7، 13 و 18 در دوره گرم سال و بقيه الگوها اغلب در دوره سرد سال است. اين وضعيت با شرايط همديدي هر يك از الگوها در سطح زمين و تراز 500 هكتوپاسكال مطابق است، طوريكه در الگوهاي گردشي دوره گرم سال كم فشار حرارتي سطح زمين در پائين تر از مدار °35 با پرارتفاع جنب حاره تراز مياني جو همراه است و بيشينه شار رطوبت تراز 850 هكتوپاسكال در بخش هاي شرقي ايران است. در الگوهاي گردشي دوره سرد سال، جريان هاي جنوبي و جنوب غربي از كم فشار جنوب درياي سرخ، اغلب با ناوه تراز مياني جو همراه است، همگرايي شار رطوبت در جنوب درياي سرخ، بخش هايي از غرب، جنوب غرب، جنوب و شمال غرب ايران، شمال شرق درياي مديترانه، جنوب غرب تركيه و شرق درياي سياه ديده شد.