بررسي و نقد ديدگاه هاينس هالم در خصوص پيدايش شيعه و تشيع

هاينس هالم از جمله مستشرقيني است كه در معرفي شيعه و منشأ پيدايش آن، دو نكته از او مغفول مانده است. تمايز مفهومي شيعه و تشيع؛ و تعدد اصطلاح و مصداق شيعه. طبيعتا اين تفاوتها منشأهاي گوناگوني را به دنبال خواهند داشت. نوشتار پيش‌رو با تمركز بر اين سوال كه بر ديدگاه هاينس هالم در باب پيدايش شيعه چه نقدهايي وارد است شكل‌گرفته و در همين راستا ابتدا ديدگاه او توصيف، و سپس تحليل و نقد گرديده است. در اين پژوهش، ضمن برجسته‌كردن تمايز ميان دو اصطلاح شيعه و تشيع، به اين نتايج دست يافتيم كه شيعه هم به لحاظ نوع هم به لحاظ مصداق متعدد است؛ شيعه از حيث مصداق مي‌توان به فرد، جمع و جامعه اشاره داشته باشد و از حيث نوع به شيعه اعتقادي و سياسي قابل تفكيك است. زمان پيدايش هر كدام از اين انواع و مصاديق، متفاوت از ديگري است. در نهايت افزون بر آن‌كه اصل پيدايش شيعه به زمان پيامبرصلي الله عليه و آله برمي‌گردد، به ياري قرائن و شواهد تاريخي به احتمال قوي پيدايش جمعي از شيعه اعتقادي حداكثر تا سال چهام هجري تحقق يافت.