بررسي كمّي و كيفي اسانس دو گونه از جنس نپتا (Nepeta cataria L. و Nepeta bracteata Benth.) در شرايط زراعي

دو گونه Nepeta cataria L. و Nepeta bracteata Benth. (تيره نعناعيان) از گياهان بومي ايران هستند. به‌منظور بررسي كمّي و كيفي اسانس دو گونه مذكور در حالت زراعي، بذر هشت جمعيت از اين دو گونه از رويشگاه‌هاي طبيعي جمع‌آوري و در ايستگاه تحقيقات البرز مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور (كرج، استان البرز) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي كشت شد. سرشاخه‌هاي گل‌دار در زمان گلدهي كامل جمع‌آوري و پس از خشك كردن در دماي محيط، اسانس آنها با روش تقطير با آب استخراج، و با دستگاه GC و GC/MS تجزيه و شناسايي شدند. بازده اسانس جمعيت‌هاي N. cataria بين 0.02 (كرج) تا 0.50% (اراك) متغير بود. 23 تركيب در اسانس اين گونه شناسايي شد و تركيب غالب در تمام جمعيت‌ها از ايزومرهاي نپتالاكتون بود. نپتالاكتون III(a4آلفا، 7بتا،a 7آلفا نپتالاكتون)، 44.4 (كرج) تا 91.6% (اراك) از اسانس و نپتالاكتونI (a4آلفا، 7آلفا، a7آلفا نپتالاكتون)، 0.8 (كرج) تا 15.9% (بافق1) از اسانس را به خود اختصاص دادند. نپتالاكتونII (a4آلفا، 7آلفا، a7بتا نپتالاكتون) فقط در جمعيت بافق2 (21.2%) مشاهده شد. ميزان 8،1سينئول در اسانس جمعيت‌هاي مختلف N. cataria از 0.4 (تفت1) تا 12.8% (كرج) متغير بود. بازده اسانس در جمعيت‌هاي N. bracteata بين 0.02 (اردكان) و 0.80% (تفت 2) بود. 27 تركيب در اسانس اين گونه شناسايي شدند و تركيب‌هاي عمده، 8،1سينئول (1.0، 9.6 و41.0 درصد به‌ترتيب در جمعيت‌هاي طبس، اردكان و تفت2) و ژرانيل استات (0.9، 3.4 و 39.8 درصد به‌ترتيب در جمعيت‌هاي طبس، تفت2 و اردكان) بودند. به طور كل، نتايج نشان داد كه جمعيت‌هاي N. cataria همگي از يك كموتايپ، اما جمعيت هاي N. bracteata از دو كموتايپ (كموتايپ ژرانيل استات و كموتايپ 8،1سينئول) بودند.