مقايسۀ تحميديۀ شاهنامه و گرشاسب‌نامه برمبناي فرانقش انديشگانيِ دستور نظام‌مند ـ نقش‌گراي هليدي

دستور نظام‌مند ‌ـ‌ نقش‌گراي هليدي زبان را در بافت بررسي مي‌كند. در بررسي متون برمبناي اين نظريه با سه فرانقشِ انديشگاني، بينافردي و متني مواجه هستيم كه فرانقش انديشگاني خود به دو فرانقش تجربي و منطقي تقسيم مي‌شود. در فرانقش تجربي، فرايندهاي شش‌گانه، مشاركان و عناصر پيراموني بررسي مي‌شوند. به اعتقاد برخي صاحب‌نظران گرشاسب‌نامه، در ميان متون پهلواني، بهترين منظومۀ پهلواني پس از شاهنامه است، از همين روي در اين پژوهش تحميديّه‌هاي شاهنامه و گرشاسب‌نامه براي مقايسه برمبناي فرانقش انديشگانيِ (تجربي) دستور نظام‌مند ‌ـ‌ نقش‌گراي هليدي انتخاب شده‌اند تا مشخص شود تحميديه‌هاي اين دو اثر، به‌لحاظ زباني، تا چه پايه به يكديگر نزديك هستند و اگر اين فرض را درست بگيريم كه اسدي در گرشاسب‌نامه سعي داشته است اثري هم‌پايۀ شاهنامۀ فردوسي بسرايد، تا چه ميزان به مقصود خود نائل شده است؟ پس از بررسي مشخص شد هم در شاهنامه و هم در گرشاسب‌نامه فرايند مادي بيشترين درصد را به خود اختصاص داده است. با توجه به ژانر اين دو اثر كه حماسي است، اين ميزان توجه به فرايند مادي طبيعي و قابل پيش‌بيني است. از آن‌جا كه ماهيت تحميديه حمد و ستايش خداوند است، خداوند مشارك اصلي در بيشتر اين فرايندهاست و درصدها به‌صورت تقريبي با هم برابر است. با اندكي اغماض مي‌توان اذعان داشت اسدي توانسته است هم‌پاي فردوسي از پس سرودن تحميديۀ گرشاسب‌نامه برآيد و تحميديۀ گرشاسب‌نامه از منظر فرانقش انديشگاني با تحميديۀ شاهنامه برابري مي‌كند.