زمان دستوري و تلويحات ايدئولوژيك آن در ترجمه با رويكرد تحليل گفتمان انتقادي

در اين پژوهش، با استفاده از مدل نقد ترجمه فرحزاد (Farahzad, 2012) كه تركيبي از تحليل گفتمان انتقادي، راهكارهاي ترجمه‌اي و بينامتنيت است، زمان دستوري فعل‌ها در پيكره‌اي مشتمل بر دو زندگي‌نامه سياسي و ترجمه فارسي آن‌ها بررسي شد. هدفِ پژوهش، بررسيِ تغييرات زمان دستوري در ترجمه و امكان تلويح‌هاي ايدئولوژيك برآمده از اين تغييرات از سوي مترجم است. اين پژوهش به شيوه توصيفي تحليلي به نقد ِمقابله اي پرداخته و با الگوگيري از مدل سه وجهي فرحزاد (همان) فقط در سطح متني انجام شده‌است. هر جمله و بند از زبان پيشين (مبدأ) با معادل آن در زبان پسين (مقصد) يك‌به‌يك از جنبه زمان دستوري مقايسه شدند. در روندِ بررسي زمان دستوري از زندگي‌نامه سياسي دو چهره سرشناس (نلسون ماندلا و مارگارت تاچر) بهره گرفته شد كه هر كدام از منظر قدرت حاكم بر جامعه ايران، جايگاه اجتماعي سياسي ويژه‌اي دارند؛ كاربرد زمان دستوري از سوي مترجم گاه بيانگر تلويح‌هاي ايدئولوژيك براي معرفي ماندلا به عنوان يك چهره سياسي معتبر و اخلاقي است. در بررسي زندگي‌نامه تاچر مترجم وضعيت جديدي در بازنمايي وقايع مي يابد. پيشينه سياسي تاچر نمايانگر موضع‌گيري‌هاي وي وتأثير اين موضع‌گيري ها در بازنمايي رويدادها و نمايش ايدئولوژيك آن در جامعه و تأثيرات آن بر ترجمه غير قابلِ انكار است. يافته ها نشان مي‌دهند كه تغييرات زمان دستوري در دو كتاب زندگي‌نامه ماندلا و تاچركه منجر به بروز تلويحات ايدئولوژيك شده اند، مانند هم نيست. اگر چه ميزان تلويح‌هاي ايدئولوژيك به‌دست‌آمده از تغيير زمان دستوري، آمار چشمگيري را در اين پژوهش نشان نمي دهد، اما نمي توان راهكار هاي گوناگون مترجم و تأثيرات قدرت و ايدئولوژي حاكم بر جامعه ايران را بر ترجمه ناديده گرفت. به باور نگارنده، تلويح‌هاي ايدئولوژيك برآمده از زمان دستوري در هر دو ترجمه در تلاش براي نشان دادن چهره خاصي از فرد است.