تحليل مؤلفه هاي موسيقايي در غزليات حافظ

ارتباط ساختاري حافظ با موسيقي به شيوه هاي مختلفي در غزليات او مشاهده مي-گردد. ادراك موقعيت حافظ در مقابل موسيقي به شكل دقيق آن، با توجه به استفهام فني موسيقي كاملا واضح نيست. اما با استفاده از نشانه هاي موجود در ابيات ديوان وي، مي توان ميزان خويشاوندي او را با موسيقي سنجيد. اين تمايل به صورت همگن در همه ي غزل ها به چشم نمي خورد. تجزيه وتحليل در استفاده از بحور مختلف در شعر حافظ، تنها يكي از نمادهاي اين گرايش است؛ اگرچه اوزان عروضي غزل هاي مختلف با مقياس هاي زماني (وزني) در موسيقي ايران، خواص ريتمي يكساني را از خود نشان مي دهد. درحالي كه استفاده از واژگان موسيقي نيز يكي از مهم ترين نشانه-هاي موسيقايي موجود در غزل هاي حافظ است. اين مولفه مي تواند به عنوان يكي از نمادهاي توجه حافظ به موسيقي قلمداد گردد. بايد تاكيد كرد كه تحليل تلفيق شعر و موسيقي كنوني كلاسيك ايران، بيانگر خواص واژگاني است كه امكان اين هم-پوشاني را قويا ميسر مي سازد. اين تلفيق خصوصا در واژه هاي يك سيلابي به-كارگرفته در غزليات حافظ مشهودتر است. واژه هايي كه با تغيير در ماهيت هجا، تغيير در معني ندارند. بايد اذعان كرد كه اين رويه، عموما در آواز كنوني ايران بسيار رايج است. ساختار آواز ايراني اين مجال را براي انطباق جملات موسيقايي آواز رديف دستگاهي با غزليات حافظ فراهم مي سازد. اگرچه مي توان آشكارا بر اين نكته تاكيد نمود كه همه ي ابيات يك غزل، ظرفيت هاي موسيقي پذيري را به شكلي يكسان ندارند. با وجود اينكه ساختار موسيقي ايران از عصر حافظ تا دوره ي موسيقي دستگاهي (موسيقي صدوپنجاه سال اخير) تغييراتي داشته است، اما خواص موسيقي-پذيري شعر حافظ را مي توان در بررسي تلفيق موسيقي در موسيقي امروز ايران جست وجو نمود و براي ادوار پيش از آن به خواص واژگاني مراجعه كرد.