ارزيابي ميانگين عملكرد و پايداري ژنوتيپ‌هاي برنج با تركيب ويژگي‌هاي روش‌هاي AMMI وBLUP و گزينش بر اساس چندين صفت

مدل‌هاي AMMI (اثرات اصلي جمع‌پذير و برهمكنش ضرب‌پذير) و BLUP (بهترين پيش‌بيني نااُريب خطي)، از جمله روش‌هاي چندمتغيره كاربردي در ارزيابي آزمايش‌هاي چندمحيطي هستند. در اين پژوهش، هفت لاين اميدبخش برنج، به‌همراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار، در تنكابن، آمل و ساري و در سه فصل ‌زراعي 1390-93 ارزيابي شدند. براي كمي‌سازي پايداري ژنوتيپي، بهترين پيش‌بيني‌هاي نااُريب خطي، از برهمكنش‌هاي ژنوتيپ در محيط (GEI) برآورد شدند و تجزيه مقادير منفرد (SVD) كه اساس تجزيه AMMI است، بر روي ماتريس حاصله انجام شد. آزمون نسبت درست‌نمايي (LRT) نشان ‌داد كه برهمكنش ژنوتيپ در محيط بر عملكرد دانه، تعداد پنجه، وزن هزار دانه و طول خوشه معني‌دار بود؛ بنابراين، با توجه به معني‌دار بودن برهمكنش ژنوتيپ در محيط، مي‌توان تجزيه BLUP را بر روي اين داده‌ها انجام داد. باي‌پلات اولين مؤلفه اصلي محيط در برابر عملكرد اسمي نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي 7 ([IR 670152262(A37632) × (Amol3 × Ramzanalitarom)]39)، 6 ([IR 670152262(A37632) × (Amol3 × Ramzanalitarom)]126) و 2 ([IR 6466915323(A8948) × (4 Surinam × Deylamani)]2) با توجه به كمترين نمره‌هاي مؤلفه اصلي اول، سهم ناچيزي در برهمكنش ژنوتيپ در محيط داشتند و از پايداري عملكرد دانه بيشتري برخوردار بودند. باي‌پلات عملكرد دانه در برابر ميانگين وزني نمرات مطلق (WAASB)، ژنوتيپ‌ها را در چهار ناحيه قرار داد، به‌طوري‌كه ژنوتيپ‌هاي واقع در ناحيه چهارم شامل ژنوتيپ‌هاي 6، 7، 8 (لاين شاهد 843) و 9 (رقم شاهد شيرودي) به‌دليل بزرگي متغير پاسخ (داشتن عملكرد بالا) و پايداري بالا (مقادير پايين WAASB)، بسيار پرمحصول و داراي پايداري گسترده‌‌اي بودند. شناسايي ژنوتيپ‌ها با معيار ميانگين وزني شاخص پايداري WAASB و متغير وابسته (WAASBY) نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي 6 و 7 پرمحصول و پايدار بودند. همچنين بر اساس شاخص پايداري چندصفتي (MTSI)، ژنوتيپ 6 به‌عنوان برترين ژنوتيپ انتخاب شد. درمجموع، ژنوتيپ 6 بر اساس نتايج كل روش‌ها، ژنوتيپ پايدار و برتر بود.