ارزيابي تحمل به تنش خشكي در ارقام و لاين هاي پيشرفته گندم پاييزه

به منظور ارزيابي اثر تنش خشكي بر روي 14 رقم و لاين پيشرفته گندم پاييزه و جهت تعيين تحمل نسبي آنها با استفاده از كارآيي انتخاب شاخص هاي مختلف مقاومت به خشكي كه در مراحل نهايي آزاد سازي بعنوان واريته هاي گندم نان در مركز تحقيقات استان آذربايجان غربي قرار داشتند؛ دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار تحت دو شرايط تنش و عدم تنش خشكي در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز طي سال زراعي 97-1396 انجام گرديد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني دار عملكرد دانه مي گردد. در شرايط عدم تنش خشكي ژنوتيپ هاي 4، 12 و 13 بيشترين عملكرد دانه را دارا بوده ولي در شرايط تنش خشكي اختلاف معني داري بين ژنوتيپ هاي مورد بررسي از نظر عملكرد دانه مشاهده نگرديد. نتايج تجزيه همبستگي بين شاخص هاي تحمل به تنش و عملكرد دانه نشان داد كه عملكرد دانه در شرايط تنش (Ys) با شاخص هاي STI، HARM و GMP داراي همبستگي مثبت و بسيار معني دار بوده و اين شاخص ها مي توانند معيار مناسبي براي لاين هاي متحمل به خشكي باشند. همچنين نتايج حاصل از تجزيه به مولفه هاي اصلي نشان داد كه اين چهار شاخص بهترين شاخص ها جهت شناسايي ارقام متحمل به تنش بودند. در واقع اين شاخص ها بهتر از ساير شاخص ها، ژنوتيپ هاي گروه A فرناندز را از ساير گروه ها مجزا ساختند. در تجزيه خوشه اي، ژنوتيپ هاي مورد مطالعه بر اساس كليه شاخص هاي تحمل به تنش خشكي در هر دو شرايط بدون تنش و تنش در 3 گروه قرار گرفتند. ژنوتيپ هاي شماره 4، 11 و 12 كه بعنوان متحمل ترين ژنوتيپ هاي اين آزمايش معرفي شدند به همراه چند ژنوتيپ ديگر در گروه دوم قرار داشته و اين گروه از نظر اكثر شاخص هاي تحمل به تنش خشكي از ميانگين بالاتري نسبت به ميانگين كل برخوردار بودند. درصد انحراف از ميانگين اين گروه نسبت به دو گروه ديگر كمتر بود و نتايج ساير روش هاي مورد استفاده در اين تحقيق را مورد تاييد قرار داد. با در نظر گرفتن نتايج حاصل از بررسي مقدار عددي شاخص ها و همچنين همبستگي آنها با عملكرد دانه در شرايط عدم تنش و تنش شاخص هاي STI، MP، GMP و HARM بهترين شاخص هاي تحمل به تنش و ژنوتيپ هاي شماره 4، 11 و 12 بعنوان متحمل ترين ژنوتيپ هاي مورد تحقيق شناخته شدند.