سامان‌بندي‌هاي تجسمي در نگاره‌ شهادت حضرت زكريا (ع) قصص الانبيا

بيان مسئله: قصص الانبيا، قصه‌هاي نقل‌شده از حوادث زندگي پيامبران است. برخي از نگارش‌هاي اين كتاب مزين به تصويرسازي و نگارگري به‌منظور نمايان‌كردن هرچه بيشتر مفاهيم بيان‌شده در آن است. مشهورترين نسخۀ خطي قصص الانبيا نسخۀ خطي موزۀ توپكاپي است و يكي از شاخص‌ترين اين قصص، كه در كتاب مذكور نگارگري شده است، روايت شهادت حضرت زكريا (ع) است. نگارگر در اين اثر سعي در تجسم مظلوميت زكريا در برابركفرگويي ابليس و حمايت الهي از او دارد.هدف پژوهش: بررسي سامان‌بندي تجسمي براساس سه ويژگي عناصر بصري (خط، رنگ، بافت، فرم)، تركيب‌بندي (مارپيچ طلايي، مربع شاخص، مستطيل طلايي و خطوط رهنمونگر) و نمادپردازي از سه منظر شخصيت، رويداد و گفت‌وگو در اين نگاره است. براي دستيابي به اين هدف ابتدا الگوي ارتباط بين پارامتر‌هاي تشكيل‌دهندۀ اين سه ويژگيِ سامان‌بندي تبيين مي‌شود.روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش توصيفيتحليلي انجام شده است.نتيجه‌گيري: شخصيت‌ها در اين نگاره به دو ساحت روايت كتاب و درخت، كه پناه‌دهندۀ زكريا از هجوم ابليسيان است، وفادار باقي مي‌مانند. تركيب‌بندي دوّار، القاي جايگاه درخت با به‌كارگرفتن تركيب‌بندي مثلثي عناصر به‌نحوي كه رأس مثلث بر درخت تأكيد داشته باشد، القاي آرامش و ثبات با به‌كارگرفتن عناصر در مستطيل طلايي، قرينگي فرم‌هاي انساني، استفاده از خطوط رهنمونگر عمودي براي جاي‌گيري عناصر، استفاده از مستطيل‌هاي 2√ و 3√ براي چينش كتيبه و نگاره در كنار يكديگر، تداعي بافتي آرام، كم‌تنوع و معناگرا بودن به‌واسطۀ نحوۀ به‌كارگيري عناصر بصري نقطه و خط و در نهايت چيدمان ساختار حلزوني پادساعتگرد و ساعتگرد عناصر از مهم‌ترين نكات قابل شناسايي در سامان‌بندي اين اثر هستند. همچنين به‌كارگيري لاجوردي يكنواخت در پس‌زمينه، فضاي اندوه و وهم، زرد درخشان در لباس ابليس، تأكيد بر شخصيت او و نارنجي در لباس نقال سبب چرخش رنگ‌ها در تركيب‌بندي اثر بوده است. در مجموع، اثر با رنگ‌هاي تخت و درخشان و بدون سايه ترسيم شده است.