نقش آب در ريخت‌شناسي شهر تاريخي قزوين (دوره‌ قاجار)

بيان مسئله: كمبود آب به‌عنوان چالشي هميشگي در ايران وجود دارد. با وجود اين اكثر شهرهاي ايران ساليان دراز توسط برداشت از آب‌هاي زيرزميني و به‌وسيله‌ قنات دوام يافته‌اند و داراي ويژگي‌هاي خاصي در ريخت‌شناسي (مورفولوژي) شهري هستند. زيرساخت سنتي آبي در اكثر شهرهاي ايران داراي اثر زيادي در شكل‌گيري بافت شهري بوده است و نمونه موردي شهر تاريخي قزوين است. هدف پژوهش: پژوهش سعي بر شناساندن نقش آب در عناصر ريخت‌شناسي شهري است. به عبارت دقيق‌تر آب كه خود در عامل بستر طبيعي شهر قرار دارد بر سه عامل ديگر شكل شهر يعني نظام ارتباطي، نظام قطعات و نظام ساختمان تأثير مي‌گذارد. هدف اين پژوهش ميزان تأثيرگذاري آب بر اين سه عامل است. روش تحقيق: شهر تاريخي قزوين نمونه موردي اين پژوهش است. اطلاعات مورد نياز در خصوص عناصر شكل شهر تاريخي قزوين در دوره‌ قاجار از طريق مشاهدات ميداني و بررسي مدارك و همچنين انجام مصاحبه با ساكنان قديمي قزوين و متخصصان در اين زمينه جمع آوري شد. سپس تحليل داده‌ها هم از طريق تحليل نقشه‌هاي به‌دست‌آمده از تحقيق و هم از طريق پردازش آمارهاي منتج از مصاحبه‌ها توسط نرم‌افزارهاي مربوط انجام گرفت. نتيجه‌گيري: با بررسي نحوه‌ حضور آب در چهار عنصر شكل شهر نتيجه شد كه آب كه خود عنصري متعلق به بستر طبيعي شهر است به‌عنوان يك عامل مستقل تأثير زيادي بر شكل شهر يعني نظام معابر و نظام ساختمان دارد و البته تأثير عامل آب بر نظام قطعات از دو عامل ديگر كمتر است. به عبارت ديگر آب ابتدا تأثير زيادي بر نظام ارتباطي و بعد نظام ساختمان و در آخر نظام قطعات شهر دارد و ناديده گرفتن اين تأثير در هنگام مداخله در بافت قديم باعث مي‌شود كه تصميم‌گيري جامع و كاملي در مورد بافت تاريخي صورت نگيرد و نتيجه‌ كار واقعي و اصولي نباشد.