قرائت، بازخواني و بررسي كتيبه‌هاي كوفي كاروان‌سراهاي خراسان رضوي

بيان مسئله:كتيبه‌هاي كوفي در معماري اسلامي از شاهكارهاي جهان اسلام و ايران به شمار مي‌آيند. اگرچه برخي از كاروانسراهاي خراسان رضوي از نظر تزيينات و معماري جزو بناهاي فاخر محسوب مي‌شوند، امّا قدمت بعضي از اين بناها چندان مورد واكاوي قرار نگرفته‌اند. كتيبه‌هاي بناها معمولاً يكي از شاخص‌ترين عناصر معماري است كه از زواياي مختلف يك محقق را رهنمون مي‌شود. بنابراين لازم دانسته شد كتيبه‌هاي مورد مطالعه از جمله از نظر نگارش، اهداف و انواع خطوط مورد بررسي قرار گيرد و تأثير آن‌ها بر هويت بناهاي مورد مطالعه مشخص شود.هدف پژوهش: در اين مقاله سعي شده است كتيبه‌ها به‌صورت مقايسه‌ تطبيقي بررسي و كتيبه‌هاي خوانده نشده را قرائت و خوانش نادرست برخي از كتيبه‌ها را اصلاح نماييم. بر همين اساس نگارندگان با رويكردي انتقادي نسبت به قرائت كتيبه‌ها و با بهره‌گيري از متون و اسناد باقي‌مانده تلاش كردند تا در بازآفريني كتيبه‌هاي رباط ماهي و تعيين قدمت برخي از بناها پيشنهاداتي ارائه دهند.روش پژوهش: پژوهش حاضر با روش‌هاي پيمايشي و تاريخي تدوين شد؛ ابتدا آثار كتيبه‌ها با بررسي‌هاي پيمايشي داده‌ها ثبت و ضبط شد. سپس در رويكرد تاريخي با كار كتابخانه‌اي، بررسي منابع دست اوّل، اسناد و مدارك عكاسان گذشته و سپس با تحليل و طبقه بندي داده‌ها تلاش شد وقايع گذشته، به‌طور دقيق شناسايي تا هويت تاريخي، سياسي، اقتصادي اين بناها روشن‌تر شوند.نتيجه‌گيري: در اين جستار روشن شد ساختار نگارشي كتيبه‌هاي كوفي براساس خطوط كوفي اوليه بوده و از شيوه و تنوع متعددي برخوردار هستند. همچنين هنرمندان كتيبه‌ها در بيان پيام‌هاي خود از عنصر تزيين بهره‌گرفته‌اند. قرارگيري اين كتيبه‌ها در فضاهاي تعيين‌شده سنخيت و هماهنگي زيادي با بناهاي خود دارند و از اهداف نگارش، بهره‌گيري مذهبي از آنهاست. در نهايت با قرائت صحيح و بازخواني برخي از كتيبه‌ها، براي تاريخ‌گذاري كاروانسراهاي زيارت، ماهي و شرف پيشنهاداتي ارائه شد.