خير ديني به‌مثابه تجربه ديني؛ بازتعريفِ گونه‌هاي تجربه ديني با مطالعه در آئين پياده‌روي اربعين

بزرگ‌ترين اجتماع ديني مسلمانان، هرساله به مناسبت چهلمين روزِ واقعه عاشورا با پياده‌روي به‌سوي كربلا، در آئين پياده‌روي اربعين شكل مي‌گيرد. اين پياده‌روي زيارتي، درعين‌حال كه نمودي شگرف از تجربهٔ ديني است، ميدانيِ متنوع از خدمات خير به زائران، به‌عنوان مصداقِ بارزِ «خير ديني» نيز به شمار مي‌رود. تجربهٔ ديني معمولاً در خلال اعمال و مناسك ديني، از جمله در خلال زيارت شكل مي‌گيرد. اما اين مطالعه، به‌طور‌خاص، با اين پرسش مهم آغاز مي‌شود كه آيا تجربه مشاركت و درگيري در خير ديني مي‌تواند ويژگي‌هاي تجربهٔ ديني را دارا باشد؟ براي پاسخ به اين پرسش از روش پژوهش كيفي، با استفاده از تكنيك مصاحبه و مشاهده مشاركتي با ثبت داده‌هايي همچون عكس، فيلم و يادداشت‌هاي ميداني استفاده شده است. زائران ايراني و همچنين موكب‌ها، موكب‌داران و اعضاي موكب‌هاي ايراني و عراقي، واحد مشاهده و جمعيت موردمطالعه در اين پژوهش بوده‌اند. يافته‌هاي به‌دست‌آمده نشان داد كه تجربه مشاركت در خدمات خير ديني و همچنين استفاده از اين خدمات در پياده‌روي اربعين، مي‌تواند زمينه‌اي براي بروز و واجد ويژگي‌هاي تجربهٔ ديني نيز مي‌تواند باشد. با تعميم نتايج به‌دست‌آمده به ساير موقعيت‌هاي كنشِ ديني كه در آن امكان كنشِ خير ديني نيز باشد، چنين استدلال شده كه امكان تعريف خير ديني به‌عنوان يكي از بسترهاي وقوع تجربهٔ ديني در پياده‌روي اربعين، مي‌تواند پاسخي مثبت به امكان اين نوع تعريف از تجربهٔ ديني، در تمامي موقعيت‌هاي تجربهٔ ديني ـ علاوه بر زيارت و اربعين ـ نيز باشد.