ارايه تعريفي از معماري كند و روش‌هاي طراحي آن، براساس مصاديق ايراني

تنوع، تعدد و گستردگي حضور مصاديق معماري كند در كشور ايران، مؤيد اهميت آنها در معماري ايران است. عليرغم سوابق پژوهشي متعدد درخصوص اين مصاديق و نيز عليرغم تعدد نام‏هاي مطرح‌شده براي آنها، تعريف كامل و جامعي از اين نوع معماري دردسترس نيست. اين وضعيت مانع از درك همه‌جانبه معماري كند مي‏شود. لذا هدف از مقاله پيشِ‌رو آن بوده كه تعريفي جامع از اين نوع معماري ارائه دهد. درحقيقت، مقاله بدنبال آن بوده كه معماري كند را براساس دو وجه محصول و فرآيند طراحي آن تعريف كند. در وجه نخست، سعي شده كه اين نوع معماري، براساس مقولات شش‌گانه كاپون يعني عملكرد، شكل، معنا، ساخت، بافت و انگيزه تعريف شود. در وجه دوم نيز، بدنبال معرفي روش‌هاي طراحي اين نوع معماري در گذر تاريخ بوده است. مقاله حاضر براي تعريف معماري كند از تعريف مصداقي (اتكاء به مصاديق ايراني معماري كند) و تعريف برپايه تقسيم (اتكاء به اقسام مختلف آن) بهره گرفته است. پژوهش حاضر براي گردآوري داده‌ها از متون نوشتاري و مراجعه مستقيم به مصاديق استفاده نموده است. نتايج نشان داده كه تعريف معماري كند در وجه محصول آن، در مقوله عملكرد، برحسب نوع و تداوم عملكردي؛ در مقوله شكل برحسب شكل ورود به فضا، شكل سازمان فضايي، شكل فضاها و شكل پوشش؛ در مقوله معنا برحسب وسعت تاريخي؛ در مقوله ساخت برحسب نوع استفاده از راهكار كندن زمين، نوع فناوري كندن زمين و شيوه اجرايي؛ در مقوله بافت برحسب همجواري‌ها و مقياس فضايي و در مقوله انگيزه برحسب مزاياي زمين، با ويژگي‌هاي متعددي توأم است. علاوه‌براين، نتايج حاكي از آن بوده كه سير تحول فرآيندهاي به‌كاررفته در طراحي اين مصاديق مي‌تواند در قالب الگوهاي غريزيتقليدي، تجربي و علمي معرفي گردد.