بررسي استثنائات مسئوليت بهره‌بردار تأسيسات هسته‌اي در فرايند حمل و نقل مواد هسته‌اي در كنوانسيون‌هاي بين‌المللي

EXCEPTIONS TO THE RESPONSIBILITY OF OPERATING NUCLEAR INSTALLATION IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF NUCLEAR MATERIALS IN INTERNATIONAL CONVENTIONS

حقوق هسته‌اي در اسناد بين‌المللي حاكم بر مسئوليت مدني ناشي از حوادث هسته‌اي، همچون كنوانسيون 1960 پاريس و 1963 وين، غالباً بهره‌بردار تأسيسات هسته‌اي را به صرف اثبات اينكه چنين خسارتي به سبب واقعۀ هسته‌اي مذكور بوده، مسئول حوادث و خسارات ناشي از اين مواد مي‌داند؛ اعم از اين كه خسارات ناشي از حادثۀ هسته‌اي در تأسيسات خود يا در جريان حمل مواد هسته‌اي رخ داده باشد. با توجه به اين كه مسئوليت مدني ناشي از حوادث هسته‌اي، از نوع مسئوليت محض بوده و براي تحقق اين نوع مسئوليت، رابطۀ سببيت لازم است؛ بنابراين عواملي مانند قوۀ قاهره، تقصير زيان‌ديده يا عامل زيان و فعل شخص ثالث كه باعث قطع رابطۀ سببيت مي‌شوند، ممكن است رافع مسئوليت مدني شوند. پرسشي كه با بررسي اين اسناد مطرح مي‌شود اين است كه آيا با وجود پذيرش اصل مسئوليت انحصاري در حوادث هسته‌اي، امكان شناسايي موارد معافيت يا عدم مسئوليت بهره‌بردار وجود دارد يا خير؟ مسئوليت بهره‌بردار از دو قاعدۀ مهم مسئوليت بدون تقصير و مسئوليت انحصاري او پيروي مي‌كند. اين دو قاعده با استثنائاتي روبه‌روست. نتيجۀ مقالۀ پيش رو نشان مي‌دهد كه با وجود پذيرش مسئوليت محض و انحصاري بهره‌بردار براي جبران خسارت هسته‌اي، كنوانسيون‌هاي مذكور مواردي را به عنوان استثنائات مسئوليت بهره‌بردار شناسايي كرده‌اند. بررسي استثنائات، شامل «موارد عدم مسئوليت بهره‌بردار»، «موارد معافيت بهره‌بردار از مسئوليت» و «موارد حق رجوع بهره‌بردار به ثالث»، موضوع مقالۀ حاضر است.

In international documents governing civil liability for nuclear incidents such as the 1960 Paris Convention and the 1963 Vienna Convention often the operator of a nuclear installation shall be liable for nuclear damage upon proof that such damage has been caused by a nuclear incident, whether the damage caused by a nuclear incident occurred in his nuclear installation or during the transport of nuclear material or not. Civil liability arising from nuclear incidents is of strict liability, and for this kind of responsibility, a causal relationship is needed. Therefore, factors that cause a relationship to be disrupted, such as force major, from the gross negligence of the person suffering the damage or from an act or omission of such person done with intent to cause damage, and third-party action can relieve the operator from his obligation or civil liability. The question raised by these documents is whether, despite the acceptance of the principle of exclusive liability in nuclear incidents, it is possible to identify exemptions or irresponsibility (exonerations factors) of the operator. The responsibility of the operator follows two important principles: non-fault liability (strict and absolute) and his exclusive liability. There are exceptions to these two rules. This article concludes that despite accepting strict liability and exclusive liability of operator for compensation nuclear damage, these conventions have identified cases as exceptions to operator liability. Exceptions to this case include the "cases of non-responsibility or irresponsibility", "cases of exemption or exonerations factors " and "cases of right of recourse of the operator to a third parties" in the present article.