تبيين نسبت همزمان هدايت و اضلال به خداوند و به انسان بر اساس آموزه‌هاي قرآني

در برخي آيات قرآن، هدايت و ضلالت بشر به خداوند نسبت داده شده است و از سوي ديگر، انسان داراي اراده و اختيار است و هدايت و ضلالت او به‌دست خودش اتفاق مي افتد. هدف اين مقاله، بررسي اين تناقض ظاهري و امكان جمع بين اين دو نسبت است. سوال اصلي اين است كه: نسبت دادن هدايت و ضلات هم به انسان و هم به خداوند سبحان چكونه قابل تبيين است؟ بحث هدايت و اضلال الاهي از آن جهت اهميت دارد كه شبهه معروف جبر در هدايت و ضلالت را حل مي‌كند، چرا كه ظاهر اضلال و هدايت الاهي اين است كه انسان اختياري در گمراه شدن خود نداشته و خداوند افراد را مجبور به پيمودن راه درست يا نادرست مي‌نمايد. اين پژوهش از نوع تحليل محتواست و با بررسي آيات و روايات مرتبط و مراجعه به منابع موجود و تفاسير قرآن انجام شده است. يافته ها نشان مي دهد كه هدايت و اضلال الاهي دو نوع است: ابتدايي و جزايي؛ و هيچ‌يك از اين دو نوع منافاتي با اختيار انسان ندارد چرا كه يا قابل استناد به خداوند نيست و يا اگر هست، اختيار انسان را سلب نمي‌كند. هم‌چنين هدايت ابتدايي (به معناي نشان دادن راه كمال و سعادت به انسان) و هدايت جزايي ( به عنوان نتيجه بهره گيري اختياري انسان از اسباب هدايت ابتدايي خداوند) و نيز اضلال جزايي ( به عنوان نتيجه سوء اختيار خود انسان)، در عين اين كه اين سه قسم قابل استناد به خداوند است منافاتي هم با اختيار انسان ندارند. اما اضلال ابتدايي قابل استناد به خداوند نيست.

no abstract