بررسي و نقد راه‌حل ويليام استوگر در مسئله فعل الهي بر مبناي حكمت متعاليه

اين مقاله با اين پرسش آغاز مي‌شود كه «آيا مي‌توان به فهمي از فعل الهي در جهان دست يافت كه در عين حفظ حضور فعالانه و مستمر خداوند در عالم، نيازمند دست‌شستن از پذيرش قانونمندي موجبيتي جهان نباشيم؟». در اين مسير، پس از بررسي مهم‌ترين نقاط موجود در سير تحول مفهوم خدا و فعل او، از گذشته تاكنون، نخست به توضيح اميدبخش‌ترين نظرات مطروحه در دوره معاصر، يعني ايده راسل و پوكينگهورن، پرداخته و سپس با بررسي ظرفيت موجود در ايده استوگر به نقد اين نظرات و بررسي قوت‌ها و كاستي‌هاي آنها مي‌نشينيم. در ادامه با فهمي كه قرائت علامه طباطبايي از حكمت متعاليه از حضور و نحوه فاعليت خدا در جهان به ما مي‌دهد در عين حفظ بصيرت‌ها و نكات كارآمد ايده استوگر به نقد آن پرداخته و از خلال اين گفتگوها نظريه مختار خود را كه سعي بر تجميع ويژگي‌هاي مثبت نظرات پيشين دارد بر مي‌گزينيم. در اين نظريه، خداوند فاعلي است كه از سويي جهان را بر اساس قانونمندي حاكم بر آن آفريده و همه ويژگي‌ها و روابط و قوانين موجود در آن را همزمان با فعلِ هستي‌بخشيِ خويش بدان داده و از طرف ديگر به سبب هستيِ عين ربطي و سراسر فقر جهان و وجودبخشي آن‌به‌آنِ خداوند، حضور مستمر و دائمي در ادامه حيات آن داشته و اين فاعليت فقط به لحظه خلقت محدود نمي‌گردد. با طرح و پذيرش اين نگرش، امكان رهايي از دام اشكالات دئيستي وارد بر برخي نظرات پيشين از جمله فيزيك كلاسيك نيوتن نيز منتفي خواهد شد.