ارزيابي معيارهاي مؤثر بر گونه‌بندي معابر در فرآيند طراحي شهري با تأكيد بر اقتصاد حركت. مطالعه موردي: محله فرحزاد، تهران

موضوع معابر شهري از جمله موضوعات اصلي و تأثيرگذار در طرح‏هاي شهري هستند. بررسي نوشتگان موجود در مورد گونه‏بندي معابر نشان مي‏دهد گونه‏شناسي و طبقه‌بندي معابر شهري اغلب با استفاده از معيارهاي عملكردي، مقياس آمد و شد، عرض معبر يا تركيبي از اين معيارها صورت مي‏گيرد و فرآيندهاي گونه‌بندي بر اساس معيارهاي چندگانه و كيفي كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. هدف از انجام اين پژوهش، تعيين شاخصه‏ها و پارامترهاي كيفي مؤثر بر گونه‌بندي معابر بر اساس ويژگي‌هاي مشترك‌شان و تدوين مدلي كه بتواند اين پارامترها، ارزش‏ها و ويژگي‌هاي كيفي و مكان‌محور را در فرآيند ارائه پيشنهادات طراحي شهري مورد استفاده قرار دهد، مي‌باشد، بدين منظور، با استفاده از مطالعات اسنادي، مرور نوشتگان و تجربيات مشابه گونه‌بندي، ابتدا به بررسي جامع عوامل مؤثر بر گونه‏بندي معابر پرداخته شده است تا چهارچوب نظري گونه‌شناسي معابر حاصل شود. در گام بعد، بر اساس نقد معيارهاي گونه‌بندي در نوشتگان موجود و مطالعات اكتشافي انجام‌شده در مورد اين موضوع، پنج معيار 1) پياده مداري، 2) توپوگرافي، 3) نقش عملكردي، 4) ميزان هم‌پيوندي فضايي و 5) كيفيت سيما و منظر به عنوان معيارهاي گونه‌بندي معابر معرفي شده‌اند. با به‌كارگيري معيارهاي بالا، از انطباق اسنادي و تحليل برداشت‌هاي ميداني با استفاده از سامانۀ اطلاعات مكاني (GIS) و روش چيدمان فضا، معابر محله فرحزاد به عنوان نمونۀ موردي مورد بررسي قرار گرفته‌اند. گونه‏بندي معابر فرحزاد نشان مي‏دهد كه در يك بافت قديمي و ارگانيك، گونه‏هاي متعددي از معابر با ويژگي‏هاي مختلف و متنوع وجود دارند كه نيازمند رهنمودهاي مداخلۀ متناسب هستند. همچنين ممكن است كل يك معبر در يك تيپ معين قرار نگيرد و به سبب داشتن شخصيت‌هاي چندگانه در بخش‌هاي مختلف، هر يك از اين بخش‌ها، در گونه‌هاي مختلفي قابل دسته‌بندي باشند و در مرحلۀ پيشنهاد روش مداخله يا راهنماي طراحي، با سياست‌گذاري متناسب، زمينۀ برخورد مناسب با هر يك از اين بخش‌ها مي‌تواند فراهم شود.