معارف فلسفي ـ عرفاني و نقش آن در تعميق دين‌داري

جهان‌بيني يعني نگرش‌هاي بنيادين نسبت به جهان و انسان كه بر ابعاد مختلف عقيدتي، اخلاقي و معنوي فرد و جامعه اثرگذار است. جهان‌بيني ديني نسبت به نگرش‌هاي بديل، جامعيت و انسجام بيشتري داشته و خود مشتمل بر لايه‌هاي معرفتي متعدد است. وجه عقلي و باطني معارف، از اركان دين اسلام به‌شمار مي‌رود. ظاهرگرايي افراطي، شريعت و اهداف آن را در قالب بي‌روح برخي حركات و سكنات منحصر كرده و باطني‌گرايي افراطي، اعمال و مناسك را به‌عنوان قشري بي‌ارزش نفي كرده است. آيا مي‌توان در ميانه اين افراط و تفريط، با نگاهي منطقي و معقول به تبيين اعتدالي وجه باطني معارف اقدام كرده، جامعه ديني را از هر دولايه ظاهر و باطن كه هركدام حافظ و پشتيبان ديگري است، بهره‌مند ساخت و ادعا كرد اين وجه عقلي و باطني هدف‌محور و كاركردگرا، قادر است اعتقاد و عمل دين‌دار را از سطح ظاهري به افق عميق‌تري ارتقا بخشد. در مقاله پيش‌رو، با روش تحليلي و ارائه نمونه مصداقي، با پاسخ مثبت به مسئله پيش‌گفته، به نقش گفتمان حكمي- عرفاني در تعميق دين‌داري پرداخته و نشان داده‌ايم چگونه تبليغ نگرش حكمي با تفسير عقلاني و منطقي از دين، از سقوط به ورطه احساس‌گرايي و ظاهرنمايي جلوگيري كرده و ترويج گفتمان عرفاني با تبيين اعتدالي وجه باطني معارف، با تغيير نگرش معنوي و اخلاقي و توجه به باطن، روح و مقصود اعمال، در تعميق بُعد رفتاري و عاطفي دين اثرگذار است.