ضرورت بازسازي برنامه درسي جديد دوره كارشناسي رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسي

هدف: تعيين وضعيت برنامه درسي جديد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسي از منظر رويكرد تدوين، ميزان تغيير محتوا، همخواني بين عنوان رشته و محتواي برنامه درسي، و برجستگي‌ها و كاستي‌هاي آن. روش‌شناسي: از روش ‌هاي تحليل محتوا  و تحليل اسنادي استفاده شد. محتواي برنامه درسي جديد كارشناسي رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسي (مصوب 28 بهمن 1393) و برنامه‌هاي درسي قبلي تحليل شد. همچنين 71 مقاله مربوط به موضوع آموزش و برنامه‌هاي درسي رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسي با روش نمونه‌گيري هدفمند تجزيه‌وتحليل شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد محور اصلي برنامه درسي كارشناسي رشته، علم كتابخانه است كه عمده دروس آن شامل 6 ركن است: 1) منبع شناسي، 2) مجموعه‌سازي، 3) سازماندهي، 4) خدمات‌رساني، 5) طراحي و معماري، و 6) مديريت. خروجي اين برنامه يك متخصص علم اطلاعات يا دانش نيست، بلكه كتابداري است آشنا با فناوري‌هاي كاري. اين برنامه، به‌دليل تنوع و پراكندگي دروس، كل جنبه‌هاي اساسي هسته برنامه يعني كتابخانه را نيز در بر نمي‌گيرد. با توجه به طيف گسترده موضوع كتابخانه كه يك سر آن به كتابخانه سنتي و سر ديگر به كتابخانه هوشمند ختم مي‌شود، لازم است در تدوين دروس تخصصي مانند مجموعه‌سازي و توليد محتوا، سازماندهي، طراحي، مديريت، بازاريابي و خدمات‌رساني، اين طيف در تدوين سرفصل‌ها لحاظ شود. در كنار برجستگي‌هاي برنامه درسي جديد، خطاها، ضعف‌ها و كاستي‌هاي چشمگيري نيز به‌ويژه از نظر محتوا در آن مشاهده مي‌شود. از نظر رويكرد، شواهد نشان مي‌دهد كه برنامه درسي جديد ميل به سمت يك رويكرد تركيبي يعني رويكرد فناورانهبازارپسندانه عمل‌گرايانه با محوريت علم كتابخانه دارد. درباره ميزان تغيير برنامه درسي به‌نسبت برنامه‌هاي قبلي، 80 واحد دوره كارشناسي دانشگاه تهران قبل از انقلاب در 45 واحد برنامه درسي مصوب 1393 تجميع شده است. درباره تغييرات برنامه درسي جديد به‌نسبت برنامه درسي سال 1375، 27 درس برنامه جديد، قالب دروس برنامه سال 1375 را با خود دارند. يعني 80 واحد دروس تخصصي برنامه درسي 1375 در 57 واحد درسي برنامه 1393 تجميع شده است. همچنين نتايج نشان داد بين عنوان رشته (علم اطلاعات و دانش‌شناسي) و محتواي برنامه درسي تناقض آشكاري وجود دارد. اضافه بر اين، لازم است سازوكارهاي براي تضمين كيفيت برنامه‌هاي درسي رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسي در كشور ايجاد شود. پيشنهاد مي‌شود، با توجه به سازوكارهاي موجود در انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران، اعتبار برنامه‌هاي درسي توسط اين انجمن سنجيده شود. نتيجه‌گيري: نتايج اين مطالعه، ضرورت بازسازي برنامه درسي جديد را به‌روشني نشان مي‌دهد. در مجموع، اكوسيستم اطلاعاتي در حال دگرگوني است. از يك طرف محيط سنتي كتابخانه و نظام‌هاي برآمده از آن مانند فهرست‌نويسي و رده‌بندي با چالش‌هاي جدي مواجه‌اند؛ از سوي ديگر، وب، كتابخانه جديد است و وب شناس حرفه جديد اين قلمرو. ما در حال گذار از كتابخانه سنتي به كتابخانه جديد هستيم. طبيعي است كه اين محيط جديد و اين گستردگي فعاليت‌ها و خدمات، دانش و مهارت‌هاي جديد را مي‌طلبد كه خود‌به‌خود بازنگري سرفصل‌هاي رشته را اجتناب‌ناپذير مي‌كند.