تأثيرپذيري رژيم سيلاب از تغييرات بارش و كاربري زمين در آبخيز چشمه‌كيله

ارزيابي تأثير تغييرات بارش و كاربري زمين بر سيلاب از مسائل اساسي در مديريت آبخيز است. حال آنكه تأثير هم‏زمان آنها كمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثيرپذيري سيلاب از رژيم بارش و كاربري‏هاي زمين در آبخيز چشمه‏كيله تنكابن صورت پذيرفته است. براي انجام پژوهش حاضر از داده‏هاي پنج ايستگاه هواشناسي موجود در منطقه و آب‏سنجي هرات‏بر استفاده شد. ابتدا نقشه‏هاي كاربري اراضي سال‏هاي 1984، 2001 و 2017 با استفاده از الگوريتم جنگل تصادفي در سامانۀ Earth Engine تهيه شد. سپس، براي بررسي تأثيرپذيري سيلاب نسبت به رژيم بارش از مؤلفه‏هاي بارش و دبي استفاده شد. به‏منظور برآورد كمّي شاخص‏هاي سيلابي كمينه و بيشينه و منحني تداوم جريان از نرم‏افزار IHA 7.1 و رويكرد EFC استفاده شد. بررسي تأثير متغيرهاي رژيم بارش بر سيلاب نشان داد روند معناداري در داده‏هاي بارش در دورۀ آماري وجود ندارد. از طرفي، سطح كاربري جنگل در سال 2017 نسبت به سال 1984 حدود 21.25 درصد كاهش يافته، ولي كاربري‏هاي مرتع، كشاورزي و مناطق مسكوني به‏ترتيب 24.16، 315.00 و 225.47 درصد افزايش يافته است. درصد اختلاف شاخص‏هاي بيشينۀ 1، 3، 7، 30 و 90 روزه، ميزان دبي و بيشينۀ سيلاب سالانه در سال 2017 نسبت به سال 1984 به‏ترتيب 193.17، 156.02، 124.87، 77.22، 57.93، 197.22 و 207.66 درصد افزايش داشته كه نشان‏دهندۀ تأثيرپذيري شاخص‏هاي جريان سيلابي از تغييرات كاربري‏ها است. از نتايج پژوهش حاضر مي‏توان نتيجه گرفت كه تغييرات كاربري زمين آثار زيان‏باري بر حفاظت منابع خاك و آب و به‌طبع، بر تعادل اكولوژيك و هيدرولوژيك حوضۀ آبخيز دارد.