معرفي رسالۀ كمال اظهري شيرازي به همراه تحليل ساختاري و محتوايي آن

در اين مقاله، بوداق اظهري شيرازي (ت. 991 ق.) و ديوان اشعار وي معرفي شده كه نويسنده، آن را رسالۀ كمال‏ ناميده است. دربارۀ اين شاعر گمنامِ عصر صفوي و ديوان اشعار او تاكنون پژوهشي انجام نشده است. كتابت ديوان او از 1030 ق. شروع شد و حداقل سرودن آن تا 1059 ق. طول كشيد؛ از اين اثر تنها يك نسخۀ خطي به خط خود شاعر در كتابخانۀ مدرسۀ سپهسالار وجود دارد كه اينك در دست تصحيح است. نگارنده با رويكردي توصيفي ـ تحليلي مبتني بر متن اشعار شاعر و مراجعه به منابع تاريخي عصر صفوي با پاسخ‏دادن به اين پرسش كه «اظهري كيست و ديوان اشعارش ازنظر ساختاري و محتوايي چه ويژگي‏هايي دارد؟» مي‏كوشد ضمن معرفي نسخه با تحليل محتوا و ساختار اشعار شاعر تاحدّ ممكن به شناخت وي و شعر او كمك كند؛ با بررسي‏هاي انجام‏شده مشخص مي‏شود، ديوان شاعرْ دو ديباچۀ منثور و 10385 بيت در قالب‏هاي قصيده، غزل، قطعه، مثنوي و رباعي دارد. قصايد شاعر بيشتر به منقبت خاندان نبوت ـ عليهم‏السلام ـ به‏ويژه اميرمؤمنان (ع) و مدح سلاطين صفوي اختصاص يافته است. مضمون اصلي غزل‏ها نيز عشق مجازي است كه گاهي به وقوع‏گويي و واسوخت‏سرايي نيز مي‏انجامد. قطعات و مثنوي‏هاي او تبيين‏كنندۀ انديشه‏ها و وقايع زندگي او و دربردارندۀ هجو، هزل و ماده‏تاريخ است. بيشتر رباعياتش دربارۀ عشق سروده شده‏ است و مفاخره‏سرايي در همۀ قالب‏هاي شعري وي به‏فراواني يافت مي‏شود. افعال و واژه‏هاي كهن، تقليد از سبك گذشتگان و توجه به شاعران پيشين به‏ويژه خاقاني، انوري و حافظ در ساختار صوري و معنايي شعر او آشكار است.