سنجش گستردگي فضايي كلان‌شهر تهران و تأثير آن بر تغييرات محيط‌‌زيست

شهرنشيني فزاينده در جهان شهري شده، پايداري مناطق كلانشهري را به‌ويژه در كشورهاي درحال توسعه در ابعاد مختلف توسعه پايدار با چالش‌هاي اساسي مواجه ساخته و چشم‌انداز توسعه ناپايداري را براي آن‌ها رقم زده است. مصرف بي‌رويه زمين و پيامد آن تغييرات كاربري و پوشش زمين، يكي از معضلات محيط زيستي است كه در اثر تمركز بالاي جمعيت و فعاليت در مناطق كلان‌شهري به‌طور چشمگيري اتفاق مي‌افتد. اين پژوهش از نوع كاربردي بوده و در راستاي پايش تغييرات محيط‌ زيستي ناشي از گستردگي فضايي كلان‌شهر تغييرات كاربري و پوشش GIS تهران با روش توصيفي- تحليلي و با به‌كارگيري تكنيك‌هاي سنجش ازدور و زمين ناشي از گستردگي فضايي كلان‌شهر تهران را مورد ارزيابي و تحليل قرار داده است. يافته‌ها، حاكي از افزايش مساحت اراضي ساخته شده از 34316 هكتار در سال 1365 به 68252 هكتار در سال 1395 دارد كه15731 هكتار از آن مربوط به تغييرات اراضي كشاورزي، باغات و پهنه آبي به اراضي ساخته شده مي‌باشد. همچنين نتايج پيش‌بيني مدل زنجيره ماركوف و سلول‌هاي خودكار حاكي از ادامه روند تغييرات كاربري و پوشش زمين به نفع اراضي ساخته شده دارد تا سال 1405 دارد. اين شواهد نشان دهنده اين است كه كلان‌شهر تهران با گسترش بيش از اندازه خود از آستانه‌هاي جمعيتي و اكولوژيكي فراتر رفته و با پيش روي به‌سوي محيط طبيعي پيرامون اختلال ساختاري مهمي را در محيط زيست به وجود آورده است. بر همين اساس لزوم توجه به رويكردهاي نوين توسعه شهري و همچنين ارائه سناريوهاي تمركززدايي از آن مي‌تواند اقدامي اساسي براي حل معضلات محيط زيستي ناشي از گستردگي فضايي بيش از اندازه آن باشد.