پيش‏بيني اثر تركيبي تغيير اقليم و كاربري اراضي بر فرسايش خاك در ايران با استفاده از داده ‏هاي جهانيGloSEM

فرسايش خاك ‌فرايندي پيچيده با اثر نامطلوب محيط ‏زيستي است. امروزه، در مقياس جهاني، با مدل‏سازي تأثير عوامل طبيعي و انساني بر شدت فرسايش خاك، امكان تعيين پيشران‏هاي اصلي بوم‏سازگان، براي سياست‌گذاري كارآمد در مديريت بهينۀ خاك فراهم شده‏ است. بنابراين، در مطالعۀ حاضر براي پيش‏بيني فرسايش خاك در حوضه‏هاي آبخيز ايران از داده‏هاي اعتبارسنجي‏شده پروژۀ برآورد جهاني فرسايش خاك در پايگاه GloSEM شامل سناريوي پايه (2015) و پيش‏بيني‏هاي آينده (2070) فرسايش خاك با اثر تغيير اقليم در 3 سناريوي اقليمي RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 بر عامل فرسايندگي باران (R) و اثر تغيير كاربري اراضي در 3 سناريوي تلفيقي SSP1RCP2.6، RCP4.5 SSP2 و SSP5RCP8.5 بر عامل پوشش گياهي (C) و عامل حفاظت خاك (P) است، استفاده شد. نتايج نشان داد آسيب‏پذيري حوضه‏هاي آبخيز مركزي، جنوبي و شرق كشور از تغييرات تركيبي اقليم و كاربري اراضي بيشتر از ساير حوضه‏هاست. به‏طوري‏ كه در اين آبخيز‏ها، حتي بدون در نظر گرفتن اثر تغيير اقليم، روند تغييرات فرسايش خاك بين سناريوي پايه (2015) با سناريوهاي SSP2RCP4.5 و SSP5RCP8.5 افزايشي بوده، ولي در آبخيز‏هاي مرطوب يا نيمه‌مرطوب شمالي و غربي كشور كاهشي است. با در نظر گرفتن اثر تركيبي تغيير كاربري و اقليم، روند تغييرات فرسايش خاك بين سناريوي پايه (2015) با سناريوهاي SSP1RCP2.6 (با ميانگين افزايش 184 درصد)، SSP2RCP4.5 (با ميانگين افزايش 243 درصد) و SSP5RCP8.5 (با ميانگين افزايش 341 درصد) در تمامي آبخيزها به‌جز آبخيز ارس افزايشي بوده است. نتايج تحقيق بيانگر آسيب‏پذيري بيش از 10 برابري حوضه‏هاي‏ آبخيز مركزي ايران ناشي از تغييرات اقليمي و كاربري اراضي تا سال 2070 است.