واكاوي پارادايم‌هاي رفتار اطلاعاتي: گذشته و حال

مقدمه: رفتار اطلاعاتي در علم اطلاعات و دانش ‌شناسي به عنوان يك رفتار اساسي انسان ديده مي ‌شود كه تا كنون پژوهش ‌هاي بسياري درباره آن انجام شده است. اين پژوهش ، پارادايم‌ ها و رويكردهاي متفاوتي را در بر مي ‌گيرد كه در پژوهش ‌هاي رفتار اطلاعاتي مورد استفاده قرار گرفته‌ اند. هدف مقاله حاضر بررسي سير تغيير پارادايم و رويكردهاي محتلف پژوهشي در حوزه رفتار اطلاعاتي است.روش ‌شناسي: پژوهش حاضر به روش كتابخانه اي با رويكرد تحليلي و پس از مرور مطالعات پيشين با هدف شناسايي پارادايم‌ هاي غالب رفتار اطلاعاتي انجام شده است.يافته‌ ها: يافته ها نشان داد كه مي توان مطالعات رفتار اطلاعاتي را در دو دسته پارادايم اصلي قديم و جديد قرار داد. پارادايم قديم صرفاً بر نحوه استفاده فرد از كانال ‌هاي اطلاعاتي اشاره دارد و خود فرد را در تعامل با اطلاعات كمتر مورد توجه قرار مي ‌دهد. پاردايم قديم ناظر بر نظريات شانون درباره اطلاعات است و پاردايم جديد بر روابط بين رشته ‌اي تأكيد دارد. در دسته پارادايم جديد رويكرد شناختي، جامعه‌ شناختي، و چندوجهي را مي توان مشاهده نمود. نتيجه‌گيري: رفتار اطلاعاتي يك رفتار غريزي است كه در محيط اجتماعي رخ داده و عوامل مختلفي در آن تأثير گذارند و مانند بسياري از ويژگي هاي انساني، رفتاري است كه در خلأ رخ نمي دهد؛ اين رفتار در تعامل با اطلاعات، انسان و جامعه قابل تعريف است و از اين رو مي تواند جنبه هاي گسترده و چندوجهي داشته باشد. همچنين اين رفتار به عنوان شاخه ‌اي از علوم اجتماعي است كه تحت پارادايم هاي مختلفي قابل بررسي است. برخلاف علوم طبيعي در علوم اجتماعي فرانظريه‌ هاي زيادي ممكن است در كنار هم پيش بروند. گاهي يك فرانظريه به سادگي از بين مي ‌رود و زماني ديگر ممكن است دوباره رشد نموده، تحول پيدا كند و مجدداً علايق پژوهشگران را برانگيزد. بدين ترتيب سير تكامل پژوهش رفتار اطلاعاتي نشان دهنده تركيب رشته‌ ها و نظريات بين رشته ‌اي و روابط جديد در درك رفتار اطلاعاتي انسان است.