بهينه سازي كاربري اراضي با استفاده از رويكرد ارزيابي چندمعياره و تحليل اقتصادي اراضي (مطالعه موردي: حوزه آبخيز چهل‌چاي استان گلستان)

بهينه‌سازي كاربري اراضي به‌منظور استفاده مطلوب از اراضي براي فعاليت‌هاي مختلف، همواره از بحث‌هاي اساسي در برنامه ريزي مديران منابع طبيعي بوده است. براي جلوگيري از اثرات سوء ناشي از بهره‌برداري غيراصولي از اراضي بايد برنامه هاي مديريتي طراحي گردد كه منجر به عملكرد بهتر كاربري اراضي گردد. در اين تحقيق باهدف جلوگيري از ادامه روند بهره برداري غيراصولي از اراضي، به طوري كه رفاه اجتماعي و اقتصادي مردم ساكن در آن به خطر نيافتد اقدام به بهينه‌سازي كاربري اراضي در آبخيز چهل چاي با وسعت 25680 هكتار در استان گلستان شده است. بدين منظور به ايجاد نقشه كاربري بهينه با استفاده از روش ارزيابي چندمعياره و همچنين ارزيابي اقتصادي اراضي با توجه به نسبت سود به هزينه هريك از كاربري هاي پيشنهادي پرداخته شد. كاربري ها و اقدامات حفاظتي پيشنهادي در آبخيز چهل چاي شامل تراس بندي، احداث باغ، آگروفارستري، علوفه كاري، جنگل كاري و احياي جوامع گياهي كنار رودخانه است. جهت تعيين توان سرزمين براي كاربري‌ها، لايه‌ها و نقشه‌هاي اطلاعاتي وارد نرم‌افزار Terrset شد و تناسب اراضي براي هريك از كاربري‌هاي پيشنهادي تعيين گرديد. بر اين اساس هر يك از فاكتورها بين صفر و يك استاندارد شدند و نقشه فازي هريك از كاربري‌ها در محيط ترست تهيه شد. در نهايت با توجه به فاكتورها و محدوديت هاي تعريف‌شده نقشه تناسب هريك از كاربري‌هاي پيشنهادي با روش ارزيابي چندمعياره (MCE) تهيه شد. در نقشه نهايي اختصاص كاربري‌ها بر اساس اهداف چندگانه (MOLA)با افزايش ارزش ها از صفر تا يك، تناسب افزايش مي يابد. همچنين از طرفي با در نظرگرفتن هزينه احداث و نگهداري و درآمد هريك از كاربري‌هاي پيشنهادي طي افق برنامه‌ريزي 30 ساله، نسبت سود به هزينه هر كاربري به دست آمد كه نتايج ارزيابي اقتصادي تمامي كاربري‌هاي پيشنهادي مقرون‌به‌صرفه شد. در نهايت با توجه به نتايج حاصل از ارزيابي چندمعياره و ارزيابي كارآيي اقتصادي براي فعاليت هاي پيشنهادي سطح كل تناسب آن‌ها نسبت به حوضه به دست آمد.