كليدواژه :
خواجه طوسي , صدق , مطابقت , پارادوكس دروغ‌گو , عقل فعال
چكيده فارسي :
در سامان‌دادن نظريه‌ي صدق، به‌مثابه‌ي ركن اصلي معرفت، معمولاً چهار مسأله را بررسي مي‌كنند: تعريف يا تحليل صدق، حامل صدق، صدق‌ساز، و نسبت (در نظريه‌هاي مطابقت و انسجام). نظريه‌ي صدق مناسب، نظريه‌اي است كه از عهده‌ي تبيين صدق همه‌ي انواع قضايا برآيد و در برابر پارادوكس دروغ‌گو نيز مقاومت كند. هدف اين تحقيق تحليل نظريه‌ي صدق خواجه طوسي است؛ كسي كه هم درگير پارادوكس دروغ‌گو بود، هم درگير تبيين صدق قضاياي حقيقيه و قضايايي كه از معقولاتي ساخته شده‌اند كه مابه‌ازايي در خارج ندارند. در اين جستار، با رويكردي تحليلي (بيشتر تحليل سيستمي) نشان مي‌دهيم كه او در برابر دشواره‌ي پارادوكس دروغ‌گو، حامل صدق را خبر و قضيه‌اي دانسته است كه غير از مخبرٌعنه است؛ و در برابر دشواره‌ي ديگر، دو رهيافت را پيش گرفته است: اول، از تعريف صدق به مطابقت دست شسته و آن را به «الحاق امر اعتباري به آنچه با خصوصيتش شايستگي آن را دارد» تعريف كرده است؛ دوم، صدق‌ساز و نفس‌الامر را عقل فعال دانسته است. او هرچند نسبت مطابقت را نسبتي حكايي مي‌داند، اما چندان به آن نمي‌پردازد. يكي از دلايل آن مي‌تواند اين باشد كه مسأله‌ي نسبت مطابقت، در دو دشواره‌ي يادشده نقشي جدي ندارد.
چكيده لاتين :
In developing a theory of truth, as the main condition of
knowledge, four issues are usually examined: definition or
analysis of truth, truth bearer, truth-maker, and relation (in
correspondence and coherence theories). A proper theory of
truth is the one that affords the explanation of the truth of all
types of propositions, and, at the same time, resists the liar
paradox. The aim of this inquiry is to analyze Nasīr al-Dīn alTūsī’s theory of truth one who is involved both in the liar
paradox and in the explanation of the truth of the verity
propositions and propositions that are made of intelligibles that
have no instance in external world. This inquiry shows, with an
analytical approach mostly systematic analysis, that he regards,
against the difficulty of the lair paradox, propositions that are
other than what they are about as the bearers of truth. Further,
it shows that he, against the other difficulty, has two attitudes:
first, he desists from the correspondence theory of truth and
defines it as “ascription of an ideational thing to what, with its
characteristic, is proper for it”; second, he considers the agent
intellect to be the truth-maker. Although he regards the
correspondence relation as an intentional relation, he does not
discuss it much. One explanation could be that the issue of the
correspondence relation does not play a serious part in the
aforementioned difficulties.
