طرح شوك: الزامات و چالش‌ها

جنبش دسترسي آزاد در دهه 1990 با هدف دسترسي به همه يافته‌هاي علمي شروع شد. در چشم‌انداز اين جنبش در 2020، قرار بود تمامي يافته‌هاي علمي كه از پژوهش‌هايي كه با بودجه عمومي حمايت مي‌شوند بدون محدوديت و براي استفاده همه افراد به همراه داده‌هاي پژوهشي آنها در دسترس باشند. به منظور اجراي اين هدف، ابتكاري  براي دسترسي به انتشارات علمي با عنوان طرح شوك (پلان اس) در سال 2018 ارائه شد كه مقرر شد توسط كنسرسيومي با حمايت سازمان‌هاي بين‌المللي حاميان پژوهش‌ها تحت عنوان ائتلاف اس اجرايي شود. اين ايده پس از آن مطرح شد كه در نتيجه نشست 2004 اين جنبش در برلين مقرر گرديد علاوه بر يافته‌هاي علمي، داده‌هاي خام اين پژوهش‌ها نيز بايد در دسترس باشد. از همين رو سازمانهاي ملي و بين‌المللي و حاميان پژوهش‌ها تصميماتي براي حمايت از اين طرح انجام دادند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه با وجود اقدامات و راهبردهاي متنوعي كه براي دسترسي آزاد به پژوهش‌هاي علمي طي دو دهه گذشته انجام شده است، هنوز ملاحظاتي متعددي در خصوص حق انتشار و مالكيت مقالات منتشر شده و به خصوص مقالاتي كه از بودجه عمومي حمايت مي‌شوند، وجود دارد. از طرف ديگر، با وجود تاكيد ائتلاف اس مبني بر دسترسي به بروندادهاي پژوهشي و داده‌هاي خام آنها، مسائل متعددي وجود دارد كه بايد مورد توجه قرار گيرد از جمله مسائل سازماني، فردي، حقوقي، رفتاري و فرهنگي. با وجود همه چالش‌ها به نظر مي‌رسد كه مطالبه جهاني در خصوص علم باز و دسترسي به يافته‌هاي علمي طي سال‌هاي اخير افزايش يافته و حاميان مالي و سياستگذاران پژوهشي ناگزير به دنبال راهي براي اجراي آن هستند.