بازنمايي هژموني و ضد هژموني در گفتمان شعر جمهوريِ «محمدتقي بهار» بر مبناي آراي «آنتونيو گرامشي»

مقالۀ حاضر بر مبناي نظريۀ «گرامشي» و به شيوۀ تحليل محتوا نوشته شده است و هدف آن، تحليل گفتمانِ «بهار» در جمهوري نامۀ اوست كه توأمان هم هژموني و هم ضد هژموني را توليد مي كند. بهار به عنوان يكي از روشن فكران حقيقي در مركز تقابل گفتمان هاي جمهوريت و ضد جمهوريت قرار دارد كه شديداً يك تقابل گفتمانيِ ايدئولوژيك است. ايدئولوژي، زبان را به شيوه هاي مختلف و در سطوحي متفاوت پنهان مي سازد. نويسندگان در اين جستار نشان خواهند داد كه زبان ايدئولوژيك بهار، چگونه در پس ساختار بيروني شعرش پنهان شده است. هژموني، نوعي از رهبري فكري و فرهنگي است كه طبقۀ حاكم آن را بر اكثريت جامعه اعمال مي كنند. در اين ميان، گروه هاي ضد هژمونيك نيز از گفتماني برخوردارند كه با ارزش هاي عموماً پذيرفته شدۀ حكومت در تعارض قرار مي گيرد. گفتمان حاكم براي پيشبرد پروژه هاي خود به دنبال كسب هژموني است و گروه هاي حاشيه اي نيز راهبردهايي را براي هژمونيك كردن گفتمان خود طراحي مي كنند. بهار در اين شعر كه در بردارندۀ دو معناي كاملاً متضاد است، در ظاهر با گفتمانِ جمهوريت رضاخان موافقت دارد؛ اما در باطن با كمك شگردهاي زباني، نظم سياسيِ جديد او را به چالش كشيده است. آيرونيك بودن ساختار معنا در شعر مورد مطالعه، به مسئلۀ «تناقض متني» انجاميده كه مورد توجه نويسندگان اين جستار قرار گرفته است.