تحليل تأثير توسعه يافتگي بر امنيت مناطق مرزي استان آذربايجان غربي

مرزهاي سياسي طولاني، هم‌جواري با واحدهاي متعدد سياسي مستقل و نزديكي به كانون‌هاي فرصت و تنش بين‌المللي از مشخصه‌هاي بارز مرزهاي استان آذربايجان‌غربي است كه دو مؤلفه توسعه و امنيت، متأثر از چنين موقعيت و فضا هستند. بروز نابساماني در فضاي امنيتي، اقتصادي و اجتماعي مرزهاي استان آذربايجان‌غربي با (۹۶۷) كيلومتر طول مرزي از جمله قاچاق، ناامني‌هاي ناشي از فعاليت جريان‌هاي قومي و ترددهاي غيرمجاز، دولت و نهادهاي نظامي و انتظامي را وادار به اتخاذ تدابير كنترلي همانند اجراي طرح انسداد مرزي در مرزهاي اين استان از سال (۱۳۸۶) مي‌كند؛ هرچند به‌واسطه عدم همراهي و همگامي برنامه‌هاي توسعه‌اي در جوامع مرزي، تحقق تمام اهداف پيش‌بيني‌شده در طرح انسداد مرزي را مشكل كرده است. هدف پژوهش حاضر، بررسي و تحليل رابطه توسعه‌يافتگي مناطق و جوامع مرزي استان آذربايجان‌غربي با پايداري امنيت و روش آن توصيفي و تحليلي است. مؤلفه‌ها و شاخص‌هاي توسعه از گستردگي بالايي برخوردار هستند؛ اما به دليل محدوديت در دسترسي به داده‌هاي رسمي و كمّي، صرفاً روي شاخص‌هاي فيزيكي، اجتماعي و فضايي داراي داده رسمي بسنده شد. جامعه آماري پژوهش شامل ساكنان (۲۱۳۵) روستاي واقع در (۹) شهرستان مرزي استان آذربايجان‌غربي و روش نمونه‌گيري شامل روش طبقه‌بندي‌شده و نمونه‌گيري تصادفي است. سكونتگاه‌هاي (۴) شهرستان مرزي چالدران، اروميه، پيرانشهر و سردشت به‌واسطه هم‌جواري با دو كانون سياسي تركيه و عراق به‌عنوان نمونه تعيين شدند كه اين (۴) شهرستان مرزي داراي (۱۲۵۹) سكونتگاه روستايي بودند. (۹۶۳) روستا از مجموع (۱۲۵۹) نقطه روستايي، (۴) شهرستان مرزي چالدران، اروميه، پيرانشهر و سردشت به‌عنوان نمونه نهايي انتخاب شدند. داده‌هاي اصلي پژوهش از آمارنامه‌هاي مربوط به سرشماري عمومي نفوس و مسكن دوره (۱۳۸۵ ۱۳۹۰) و (۱۳۹۰ ۱۳۹۵)، سرشماري كشاورزي (۱۳۹۳)، سالنامه آماري (۱۳۹۵) استان، نتايج تفصيلي خدمات روستايي (۱۳۹۰) به‌دست آمده است و همچنين داده‌هاي مربوط به شاخص‌هاي امنيت، از سپاه، نيروي انتظامي و مرزباني اخذ شده است. بررسي مقدار F در سطح اطمينان (۹۵) درصد بر روي ابعاد فضايي، فيزيكي و اجتماعي نشان مي‌دهد كه تفاوت معناداري به لحاظ سطح توسعه در داخل جامعه آماري وجود دارد؛ بنابراين با بررسي ميزان ضريب بتا، نمي‌توان صرفاً با اتكا به ابعاد فضايي، فيزيكي و اجتماعي به امنيت دست‌يافت. به عبارتي، در جامعه موردمطالعه، اقدامات توسعه‌اي، تأثير چنداني در تحقق امنيت پايدار و بلندمدت اين مناطق نداشته است. باز كردن فضا و شرايط بيشتر براي مشاركت مستقيم جوامع مرزي و كشورهاي هم‌جوار در كنار اقدامات توسعه‌اي دولت، بر اشتراك منافع بازيگران ذينفع خواهد افزود و اين بازيگران (دولت، جوامع مرزي و كشورهاي هم‌جوار) براي حفظ منافع خود، از هرگونه عامل ناقض و مخل امنيت دوري خواهند جست.