ملاصدرا و حقوق طبيعي بشر

«حقوق طبيعي بشر» به‌عنوان اصلي محوري و بنيادين در اعلاميه جهاني حقوق بشر، همواره از مهم‌ترين موضوع‌هاي مطرح در دنياي جديد بشمار مي‌آيد. اعتقاد به «حقوق طبيعي» براي بشر به اين معناست كه انسان بماهو انسان جداي از هر نوع قرارداد يا حكم آمري، داراي حقوقي طبيعي و ذاتي است. پرسش اصلي در اين مقاله اين است كه آيا مي‌توان چنين ديدگاهي را به ملاصدرا نسبت داد؟ باوجوداينكه چنين مسئله‌اي هرگز براي وي مطرح نبوده و در مكتوبات وي بدان اشاره‌اي نرفته است. بدين لحاظ براي تحقيق در چنين موضوعي بايد به نحو غيرمستقيم مسئله را پيگيري نمود و ما اين كار را با توجه به ديدگاه ملاصدرا در باب ارزش‌هاي اخلاقي دنبال كرده‌ايم. اين پژوهش در مقام گردآوري از روش اسنادي، با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي و در مقام داوري، به‌طور غالب از روش تحليل منطقي و استنتاجي استفاده نموده تا نشان دهد كه از اعتقاد ملاصدرا به حُسن و قُبح ذاتي مي‌توان پذيرش «حقوق طبيعي بشر» را به وي منتسب كرد. اگرچه بحث «حق»‌ها ظاهراً امري متفاوت از بحث ارزش‌هاي اخلاقي ست اما بنا بر برخي ديدگاه‌ها مي‌توان اين دو بحث را به يكديگر مرتبط ساخت و مباني مطرح‌شده در يك حوزه را به حوزه ديگر نيز تسري و سريان داد و به اين نتيجه دست پيدا كرد كه هرچند ملاصدرا به پذيرش «حقوق طبيعي بشر» تصريح نكرده است ولي با شواهد و قرائن و استدلال عقلي كه از ديدگاه‌هاي اخلاقي وي برگرفته‌ايم، مي‌توان به همخواني و پذيرش «حقوق فطري طبيعي» با ديدگاه‌هاي وي اذعان كرد.