تحليل قابليت عقود انتفاعي در نظام تامين مالي خرد اسلامي با استفاده از روش تاپسيس فازي

در دو دهه اخير صنعت تامين مالي خرد با هدف توانمندسازي طبقه فقراي جامعه، هم از لحاظ تعداد مشتريان، هم از لحاظ تعداد و انواع ارائه‌دهندگان خدمات و هم از لحاظ روش‌ها و فرآيندها، به صورت فزاينده‌اي رشد داشته ‌است. امروزه تأمين مالي خرد متعارف عمدتا بر اساس قرارداد قرض با بهره انجام مي‌شود. با توجه به حرمت ربا در اقتصاد اسلامي، لازم است در ارائه تأمين مالي خرد اسلامي از عقود مختلفي كه در نظام مالي اسلام وجود دارد، استفاده شود. از مهم‌ترين و پركاربردترين عقود براي اين منظور عقود انتفاعي اعم از عقود مبادله‌اي و عقود مشاركتي است. سوال مهمي كه در اينجا مطرح مي‌شود آن است كه كدام يك از انواع عقود انتفاعي، جهت توسعه فعاليت‌هاي تامين مالي خرد اسلامي مناسب‌تر از بقيه عقود هستند؟ پاسخ به اين پرسش، نخست نيازمند شناسايي شاخص‌هاي عقود مناسب براي استفاده در نظام تامين مالي خرد اسلامي است. تحقيق حاضر درصدد است ضمن شناسايي شاخص‌هاي مذكور، با استفاده از روش تاپسيس فازي به عنوان يكي از روش‌هاي موجود در رويكرد تصميم‌گيري چندشاخصه، به اولويت‌بندي عقود انتفاعي از حيث كارآمدي استفاده در نظام تامين مالي خرد اسلامي بپردازد. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد حداقل نه شاخص براي اين موضوع وجود دارد. همچنين نتيجه اولويت‌بندي حكايت از آن دارد كه به ترتيب عقود مرابحه، جعاله و اجاره مناسب‌ترين عقود انتفاعي جهت استفاده در نظام تامين مالي خرد اسلامي مي‌باشد.

In the last two decades, the microfinance industry has grown exponentially both in terms of the number and types of customers and service providers and in terms of methods and processes, with the goal of empowering the poorest people. Today, conventional microfinance is mainly based on a loan agreement with interest. Considering the prohibition of Riba in Islamic economics, it is necessary to use the Islamic contracts for microfinancing. Profit-making contracts, including Mubadala (exchange) and Musharakah (participation) because of their specific characteristics, can be used in this regard. However, the question to be asked here is which of the various types of these contracts are more appropriate for the development of Islamic microfinance activities? To answer this question first needs identifying the criteria for desirable pattern in microcredit system. In this paper, first we study the most important criteria and then we use them to ranking profit-making contracts according to applicability in Islamic microfinance system using fuzzy TOPSIS as one of the MCDM techniques. According to results there are 9 important criteria for desirable pattern in microcredit system. Also the results show that, Murabaha, Jua'ala and Ijara are the most sutibale contracts for microcredit, respectively.