ماهيت نقض حقوق فكري در فقه و حقوق ايران از زوايه‌ جبران خسارت؛ با نگاهي به حقوق آمريكا

The Nature of Intellectual Rights’ Infringement in Islamic Jurisprudence and Law of Iran in Terms of Compensation; With a View on US Law

نقض حقوق مالكيت فكري، خطايي است كه واجد دو جنبه‌ مدني و كيفري است؛ از نظر مدني جبران خسارت را به دنبال داشته و به لحاظ كيفري موجب تحميل مجازات بر ناقض حق مي‌شود. در نظام حقوقي ايران، ماهيت روشني براي نقض اين حقوق در نظر گرفته نشده و اصولاً مطالعات ناظر بر آن اهميتي براي تبيين ماهيت نقض قائل نشده‌اند. اين در حالي است كه بررسي و تبيين ماهيت نقض واجد آثار مهمي است. نقض حقوق مالكيت فكري، ممكن است اتلاف به حساب آمده كه نتيجه‌ آن، تحميل تكليف اثبات ورود ضرر به منظور جبران خسارت است. در مورد نقض حق فكري، گاه اثبات اين امر، غير‌ممكن است و در نتيجه صاحب حق فكري از جبران خسارت محروم مي‌شود. استناد به قواعد فقهي و حقوقي تسبيب و دارا شدن ناعادلانه نيز در اين موارد به همان دليل، نه تنها مبنايي براي حق جبران خسارت ايجاد نمي‌كند بلكه در فرض استناد به تسبيب، دشواري امر را بر صاحب حق به سبب تحميل اثبات تقصير، دو‌چندان مي‌سازد. به نظر مي‌رسد، نقض حق فكري در ايران، عملاً به مثابه‌ي «فعل زيانبار صرف» بوده و بنابراين، نقض حق، لزوماً منتهي به جبران خسارت نخواهد شد. اين مسأله با نقش انگيزشي نظام مالكيت فكري در تعارض است. در حالي كه در نظام حقوقي آمريكا، با پيش‌بيني حد‌اقل خسارات مفروض قانوني، در عمل، ماليت و نقش انگيزشي اين حقوق، تأييد شده است.

Intellectual property rights infringement is wrong that has both civil and criminal aspects. In civil aspect it is followed by compensation and in criminal terms, it causes the imposition of punishment on the violator of the right. In the Iranian legal system, no clear nature is taken into account for this infringement and basically, studies as to it have not considered any significance for explaining the nature of the infringement. Whereas, investigating and explaining the nature of the infringement has important implications. Intellectual property rights infringement may be considered as loss the consequence of which is imposing an obligation to prove the damage caused for compensation. In the case of infringement of intellectual right, its proof is sometimes impossible and as a result the intellectual property right holder is deprived of compensation. Invoking the jurisprudential and legal rules of causation and unjust enrichment in these cases, for the same reason, not only does not provide a basis for the right to compensation, but also doubles the difficulty for the holder of the right to impose a guilty plea in the case of invoking the causation. Intellectual property infringement in Iran appears to be a "mere harmful act" and, therefore, infringement will not necessarily lead to compensation. This contradicts the motivational role of the intellectual property system. While, in the US legal system, by foreseeing the minimum assumed legal damages, ownability and the motivational role of these rights are confirmed in practice.