كاربرد انصاف در فقه خانواده

هدف مقاله ي حاضر، تبيين مفهوم و جايگاه انصاف به مانند قاعده اي براي شكل دهي به نظام حقوقي و قضايي از جمله در قوانين و آراي قضايي خانواده است. نوع پژوهش بنيادي و كاربردي در نظام قانون گذاري و قضايي است كه با روش توصيفي-تحليلي و استنباطي انجام مي شود و داده ها با روش كتابخانه اي جمع آوري شده است. يافته ها نشان داد، انصاف صورتي خاص از عدالت است كه وظيفه دارد، يك قاعده را كه به مناسبت ماهيت كلي خود ناقص يا نارسا بوده، اصلاح كند. انصاف انعطاف داشته و خشكي و غلظت قانون را فرو مي نشاند، آن را تكميل يا تلطيف و با مقتضيات زمان و مكان منطبق مي كند. انصاف به روح قانون تأكيد دارد. در انديشه ي حقوق مدرن مبتني بر اراده ي دولتي، قاضي نمي تواند به بهانه ي رعايت انصاف، قلمرو حكمي يا موضوعي قانون را تغيير دهد. بنابراين براساس نظام حقوقي ايران و رويكرد عدالت مبتني بر عقلانيت فطري، اگر محتواي قانون غيرمنصفانه باشد، قاضي در مقام تفسير مي تواند آن را با مؤلفه هاي اخلاقي مانند عدالت و انصاف منطبق كند. ازاين رو، به نظر مي رسد قانون گذاران و دادرسان براي وضع و تفسير قوانين به ويژه در نظام حقوقي خانواده مي توانند توأمان از ظرفيت هاي انصاف بهره جويند. مصاديق و جلوه هاي انصاف را مي توان در چالش برانگيزترين موضوعات خانواده از قبيل انصاف در اذن پدر در نكاح بالغه ي رشيده، انصاف در مهريه، انصاف در نفقه ي زوجه و ...رديابي كرد.