تحليل ساختار بازاررساني محصول سيب‏ زميني استان همدان؛ تركيب انحصار عمده‏ فروشي و پديدۀ تارعنكبوتي

استان همدان قطب توليد سيب‏ زميني در كشور شناخته مي‌شود؛ اما با وجود شرايط مناسب توليد، شرايط بازار اين محصول مطلوبيست و تفاوت ميان دريافتي كشاورزان با پرداخت نهايي مصرف‏ كنندگان سيب ‏زميني از چالش‌هاي موجود در بازار اين محصول در استان همدان است. با اين توصيف، هدف مطالعه حاضر تحليل و ارزيابي ساختار بازار سيب ‏زميني در استان همدان بود. بدين منظور، آمار سري زماني ماهانه قيمت ‏ها در بازه زماني فروردين 1385 تا فروردين 1398 در سطوح مختلف بازار ارزيابي شد، كه حاكي از شكاف شديد و رو به رشد در حاشيه بازار اين محصول بود. سپس، سازوكار انتقال قيمت و چگونگي سرايت نوسان‏هاي قيمتي نيز با استفاده از مدل واريانس ناهمساني شرطي چندمتغيره مورد ارزيابي و تحليل قرار گرفت، كه نتايج همگي گوياي وجود ساختاري ناكارآدر اين بازار بود، به ‏گونه‏اي كه كشاورزان را در موضع عمل تارعنكبوتي و عمده ‏فروشان را در موضع انحصار تثبيت كرده است. بر پايۀ يافته‌ها و نتايج ميداني پژوهش حاضر، چهار ويژگي خاص بازار سيب‏ زميني (شامل كم ‏كشش بودن محصول، فسادپذيري محصول، ظرفيت اندك انبارداري و هزينه‌هاي بالاي احداث سردخانه و نيز عدم وجود برنامه‌ا‌ي مدون براي صادرات محصول) از عوامل ايجاد اين ساختار ناكارآست كه در سياست‏گذاري‌هاي آتي، بايد به ‏ويژه بدان توجه شود.